کاهش 20درصدی صادرات خشکبار

تجارت خشکبار در ایران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و سایز بازار این محصول نشان داده که به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌‌‌های اقتصادی کشور شناخته شده است. خشکبار به محصولاتی اطلاق می‌شود که از خشک کردن میوه‌‌‌ها و دانه‌‌‌ها به‌‌‌دست می‌‌‌آیند. این فرآیند خشک کردن به حفظ و افزایش مدت نگهداری میوه‌‌‌ها و دانه‌‌‌ها کمک می‌کند، زیرا رطوبت را کاهش می‌دهد و از رشد میکروارگانیسم‌‌‌ها جلوگیری می‌کند. خشکبار معمولا شامل مواردی مانند پسته، بادام، گردو، کشمش، خرما، زرشک و انواع مختلفی از میوه‌‌‌های خشک می‌شود. این محصولات به دلیل طول عمر بالا، ارزش غذایی متمرکز و قابلیت حمل آسان، در بین مردم بسیار محبوب هستند و در آشپزی، به عنوان میان‌وعده یا به عنوان جزئی از ترکیبات دیگر مواد غذایی استفاده می‌‌‌شوند. تقاضای بازار جهانی و همچنین، بررسی آمار واردات و صادرات خشکبار در ایران، حاکی از آن است که ایران جزو اولین کشورهای اصلی و فعال در صادرات این صنعت است. اما در این میان به گفته فعالان این عرصه، این صنعت هم‌اکنون چالش‌‌‌های زیادی دارد که رفع آنها نیازمند تلاش دولت در این بخش است. به اعتقاد آنها درگذشته نه‌چندان دور ایران بیش از ۳۵ قلم کالای صادراتی از بادام و زیره گرفته تا... را در سبد خود داشته و هم‌اکنون سالانه شاهد حذف اقلامی چون بادام، قیسی، بوخورک، (بادام کوهی)زیره، برگ زردآلو و… از سبد صادرات هستیم و اکنون صادرات به سه محصول پسته، خرما، کشمش و تا حدودی انجیر محدود شده است.

لزوم حذف ارز چند‌نرخی 

در همین راستا محمدرضا فرشچیان رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار در نشست خبری با محوریت چالش‌‌‌های صادرات خشکبار اظهار کرد: آیا تولیدکنندگانی که این کالاها را تولید می‌‌‌کردند برای صادرات جایگاه پیشین را دارند؟ جایگاه آنها کجاست؟ زمانی نام ایران در کنار فرش، خاویار، زعفران و پسته ایران می‌‌‌درخشید. فرش و خاویار که حذف و زعفران به کشورهای همسایه واگذار شد. پسته تا چند سال دیگر باقی می‌‌‌ماند؟ زمانی ایران اولین صادرکننده پسته بود، اما الان آمریکا قدرت را در دست گرفته است.

این فعال صنعت خشکبار ادامه داد: آمریکا، ترکیه، استرالیا، افغانستان و ازبکستان در صادرات کشمش از ایران پیشی گرفته‌‌‌اند و ما نمی‌توانیم دنیا را محدود کنیم. ما با قوانین و شرایطی که برای خود تعریف می‌‌‌کنیم، خودمان را هر روز نسبت به‌روز گذشته محدود می‌‌‌کنیم. دولت مردمی که می‌‌‌خواهد فعالیت خود را آغاز کند خوشبختانه حرف مشترکی با ما دارد و آقای پزشکیان گفته که طرفدار ارز تک‌نرخی است. وی افزود: وزیر اقتصاد نیز موضوع تک‌نرخی شدن ارز را بارها تکرار کرده‌اند و منتظریم. نوشدارو پس از مرگ سهراب به درد نمی‌‌‌خورد. صادرات کشاورزی ما نیاز به درمان دارد تا به وضعیت سابق بازگردد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ادامه داد: آمار صادراتی کل خشکبار ما طی ۳ سال گذشته کاهش ۲۰ درصدی نشان می‌دهد. در سال ۱۳۹۷ قبل از پیمان‌‌‌سپاری ارزی صادرات محصولات خشکبار حدود ۳ میلیارد دلار بود. در سال گذشته این آمار به ۱.۳ تقلیل یافته بود و این تاسف‌‌‌بار است. پسته‌‌‌ای که الان ۷ دلار به فروش می‌رسد تعهد ارزی آن، از ما ۹.۸ دلار گرفته می‌شود. فرشچیان گفت: سال ۹۸ که نرخ ارز آزاد با نیمایی تقریبا برابر بود و ارز به واردکننده واگذار می‌‌‌شد و تجار تعهد ارزی خود را انجام می‌‌‌دادند و صادرکننده به راحتی ارز خود را دریافت کرده و واردکننده، کالای خود را در کوتاه‌ترین زمان وارد می‌کرد، بیشترین آمار صادرات را در کشور داشتیم.

وی تاکید کرد: کاهش صادرات و تولید با هم هماهنگ است. کشمش و خرما کالای صادراتی ما هستند. ما سالانه می‌توانیم ۱۷۰‌هزار تن صادرات پسته  داشته باشیم. طبق آمار گمرک آمار صادرات پسته در ۶ماه اول امسال ۴۶‌هزار تن، کشمش ۲۸ هزارتن و انجیر ۲ هزارتن بوده که دیگر تقریبا از دور صادرات خارج می‌شود.

فرشچیان ادامه داد: صادرات ما از عدم‌توجه به خواسته‌های دوستداران بخش خصوصی و صادرات رنج می‌‌‌برد. در اتاق‌‌‌های در‌بسته تصمیم می‌‌‌گیرند و عملی نیز می‌کنند. در سال ۱۳۹۸ زمانی که گفتند مکلف هستید ارز خود را وارد کنید و ارز به واردکننده واگذار شد و واردکننده واردات و صادرکننده صادرات خود را انجام داد در کوتاه‌مدت ارز به کشور بازگشت و نرخ آزاد بود. آن زمان نرخ آزاد ۱۱‌هزار تومان و با ارز نیمایی مشترک بود. ارز نیمایی و ارز صادراتی یک نرخ بود و در آن بازه زمانی واردات کاهش یافته بود. این مسائل به هم مربوط هستند. هنگامی که رانت ارزی از بین می‌رود صادرات و واردات مسیر منطقی خود را طی می‌کنند.

وی افزود: امیدوارم در آینده‌‌‌ای نزدیک با تک‌‌‌نرخی شدن ارز و تغییر رویه بانک مرکزی اوضاع بهبود یابد. بانک مرکزی از حیطه کاری خود خارج شده و وظایف وزارت صمت را انجام می‌دهد و دیگر وظیفه نظارتی خود را انجام نمی‌‌‌دهد. رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ادامه داد: بانک مرکزی می‌‌‌گوید شما می‌توانید ارز خود را به خودروسازان با نرخ توافقی واگذار کنید اما در همین نرخ توافقی نیز با ایجاد تالار دخالت می‌کند. اگر می‌‌‌گوید نرخ توافقی است باید میزان این دخالت را به صفر برساند. سپس سهمیه خودروسازان را برای صادرات دیگران قطع می‌کند و محدودیت تعریف می‌کند. وی افزود: وقتی صادرکننده، صادر می‌کند با یک سیاست بلندمدت این کار را انجام می‌دهد و ارز آن باید در بلندمدت بازگردد؛ بنابراین اگر می‌‌‌گویند نرخ توافقی یعنی مداخله بانک مرکزی به‌‌‌طور مستقیم و غیرمستقیم اصلا وجود نداشته باشد.

فرشچیان ادامه داد: بنابر آمارهای موجود، ایران با تولید سالانه ۲۰۰‌هزار تن پسته، رتبه دوم، با تولید ۲۰۰ هزارتن کشمش رتبه چهارم و با تولید حدود یک میلیون و ۴۰۰‌هزار تن خرما رتبه نخست در دنیا را در اختیار دارد. همچنین سالانه ۳۰‌هزار تن انجیر تولید می‌شود که مشابه آن را در دنیا نداریم اما متاسفانه در صادرات آن گیر کرده‌‌‌ایم. وی با تاکید بر اینکه دیدگاه سیاستگذار باید صادرات‌محور باشد و در غیر‌این صورت تولیدی نیز در دنیا نخواهیم داشت اظهار کرد: با رفع موانع صادراتی این امکان وجود دارد که صادرات خشکبار از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار با رشد ۴۰۰ درصدی به ۵ میلیارد دلار برسد، چنانچه نتوانیم مشکلات را مرتفع کنیم، به همین میزان صادرات در سال آینده نخواهیم رسید.

محمدرضا فرشچیان در پایان با بیان اینکه در سال ۱۳۹۷ صادرات خشکبار ۳ میلیارد دلار بود، افزود: با نرخ پایه گمرکی فعلی، صادرات باید به حدود ۵ میلیارد دلار می‌رسید، در حالی که متاسفانه یک میلیارد و ۳۰۰ تا یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار صادرات داریم. به‌‌‌رغم آنکه واردات بادام هندی، بادام درختی و گردو ممنوع است، اما به وفور در مغازه‌ها موجود است و متاسفانه از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود.

صادرات بزرگ‌ترین چالش تولیدکنندگان 

در ادامه این نشست خبری محمدامین حاج‌کاظمیان عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران اظهار کرد: بزرگ‌ترین مشکل صادرکنندگان بخش کشاورزی، تعیین سیاست‌‌‌های دستوری بر صادرات محصولات کشاورزی است. از سال ۱۳۹۷ با موضوع پیمان‌‌‌سپاری ارزی و مدل اجرایی شدن سیاست پیمان‌‌‌سپاری ارزی، صنعت خشکبار و صادرات بخش کشاورزی با مشکلات عدیده‌‌‌ای مواجه شد. از همان ابتدا که سامانه نیما مطرح شد، صادرکنندگان بخش کشاورزی را موظف کردند که ارز خود را در سامانه نیما ارائه کنند. درک صحیح نداشتن از شرایط تحریم مشکلات زیادی را به وجود آورده است.

وی افزود: مگر می‌شود ارز ناشی از صادرات کالای کشاورزی و غذایی را در اختیار واردکنندگان صنایع و صنوف دیگر بگذاریم؟ دنیای تحریم نمی‌‌‌گذارد. مگر مالکیت ارز حاصل از صادرات در دنیا با شرکت‌های ایرانی است؟ شرکت‌های خارجی و مشتریان خارجی ما هستند که بر اساس دستورالعمل‌‌‌های ما ارز حاصل از صادرات ما را به شرکت‌های خارجی دیگری که می‌توانند تامین‌‌‌کنندگان واردکنندگان باشند یا شرکت‌های دیگر واریز کنند.

حاج‌کاظمیان ادامه داد: از ابتدا مشکل ما این بود که در سامانه نیما مدل و سیستم امنی تعریف نشده بود. صادرکننده واردکننده را در نظر نمی‌‌‌گرفت. بعدها صرافی‌‌‌ها وارد سامانه شدند. موضوع مهم دیگر، قیمت‌گذاری نرخ ارزی است. دولت‌‌‌های پیشین، تعریف صحیحی از نرخ ارز نداشتند که امیدواریم در دولت جدید اصلاح شود. ارزش نرخ ارز در دنیای پیرامون ما چگونه است؟ جز این است که نرخ ارز و ارزش پول ملی ما بر اساس قیمت طلای جهانی مشخص می‌شود؟ قیمت طلا و سکه را در ایران چه کسی مشخص می‌کند؟ بانک مرکزی به چه شکلی روی طلا و سکه قیمت‌گذاری می‌کند؟ همان معادله قیمت‌گذاری طلا را اگر بررسی کنیم متوجه می‌‌‌شویم که قیمت دلار یا یورو حداقل ۲۰ تا ۳۰‌درصد قیمت دستوری ارزی است که به صادرکننده تحمیل می‌شود.

وی افزود: این بزرگ‌ترین مشکل ماست. مشکلی با موضوع پیمان‌‌‌سپاری ارزی نداریم چراکه این از نظر صادرکنندگان حرفه‌‌‌ای به معنای کنترل جریان ارزی در کشور توسط دولت است که ارز به چه شکلی در حال تقسیم و هزینه است. اما قیمت‌گذاری آن به چه صورت است؟ در سال ۱۳۹۷ سیاستی در نظر گرفته شده که مدام در حال تغییر آن هستند. برای اینکه این سیاست را اصلاح کنند حالا می‌‌‌گویند که با خودروسازان تعامل کنید به این معنا که خودروساز می‌تواند از محل صادرات نسبت به واردات خودرو اقدام کند و این موجب می‌شود که خودروساز به حوزه صادرات خشکبار ورود کند و هم موضوع کیفیت کالای صادراتی را زیر سوال ببرد و هم بر اساس سود بسیار بالایی که واردات خودرو دارد و موضوع انحصاری که صادرات خودرو دارد، با پایین‌‌‌ترین قیمت ممکن بازارهای بین‌المللی را تحت‌‌‌الشعاع قرار دهد.

عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران در پایان تاکید کرد: اگر قرار باشد برای صادراتی که تنها روش توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور است مدام محدودیت تعریف کنیم صرفا باید بر صادرات نفت تمرکز داشته باشیم که هزینه حمل‌ونقل بالایی دارد. باید تکلیف پیمان‌‌‌سپاری ارزی و سیاست‌‌‌های قیمت‌گذاری مشخص شود. اگر قرار است پیمان‌‌‌سپاری ارزی وجود داشته باشد، باید در قیمت‌گذاری آن هیچ دخالتی وجود نداشته باشد چراکه قیمت را میزان عرضه و تقاضای ارز مشخص می‌کند. باید اجازه دهند که صادرکنندگان با واردکنندگان تعامل سازنده داشته باشند. این کار اگر اتفاق بیفتد قیمت ارز کاهشی می‌شود. کافی است که دولت یک بار تصمیم بگیرد به صادرکننده اعتماد کند.

بازارهای محصولات کشاورزی درگیر بیماری مزمن بی‌‌‌تدبیری 

مجید بازیان عضو هیات رئیسه اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران نیز در بخشی از این نشست اظهار کرد: ۸۰‌درصد چند محصول کشاورزی که داریم باید صادر شود. یعنی ۲۰۰‌هزار تن پسته‌‌‌ای که داریم باید ۱۸۰‌هزار تن آن صادر شود. درخت پسته و باغ ما نمی‌تواند توقف کند تا بانک مرکزی سیاست‌‌‌های خود را تنظیم کند.

وی افزود: در برخی سال‌ها افزایش صادرات داشته‌‌‌ و در برخی سال‌ها کاهش صادرات. صادرکننده باید تحت هر شرایطی محصولات خود را صادر کند. سیاستگذاران ما متاسفانه از روز اول صادرات محصولات نفتی و پتروشیمی و فولادی ما را با کشاورزی در یک کفه می‌‌‌بینند، اما این مسائل با یکدیگر بسیار تفاوت دارند. وقتی بانک مرکزی اعلام می‌‌‌کرد که ۲ میلیارد دلار از محصولات کشاورزی درآمد ارزی داریم، می‌‌‌گفتند این میزان عددی نیست اما این میزان حاصل دسترنج ۱۷ استان و ۵ تا ۶ میلیون کشاورز است بنابراین تولیدات ما باید تحت هر شرایطی صادر شود.

بازیان ادامه داد: طی چند سال گذشته نتوانستیم بانک مرکزی و دولت را متقاعد کنیم که این صادراتی که در حال انجام است، نمی‌توانیم ارز خود را در اختیار خودروساز و موبایل‌‌‌سازها و صنایع دیگر قرار دهیم. ارز خشکبار تعریف می‌شود. این ارز باید در خود صنعت و محصولات کشاورزی وارد شود. بنابراین به دلیل اینکه برخی از صنایع ما درگیر تحریم هستند نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.

وی در پایان گفت: از جمله اتفاقات دیگر طی سال گذشته این بود که وزارت صمت به یکباره واردات در مقابل صادرات خودرو برای خودروسازان را باز کرد ولی این مساله را برای دیگر صنایع محدود کرد و عملا خودروساز به صادرکننده پسته تبدیل شد. این سیاست‌‌‌هاست که صنعت ما را دچار فرسایش کرده است. در پایان این نشست اعضای انجمن صادرکنندگان خشکبار ایران ضمن انتقاد از وضعیت اختصاص ارز نیمایی به کالای وارداتی و حمایت از واردکنندگان، از ارسال نامه سرگشاده این اتحادیه به رئیس جمهور خبر دادند.