افق تولید از «موجودی انبار»

شاخص موجودی انبار صنعت در تابستان 1403 روندی کاهشی داشته است. اگرچه کاهش شاخص موجودی انبار می‌تواند نشانه‌‌‌‌ای از رونق باشد اما بررسی روند رشد صنعتی و همچنین داده‌‌‌‌های گزارش‌‌‌‌هایی از جمله گزارش شامخ اتاق بازرگانی بیانگر این است که خالی شدن انبار صنایع لزوما معنای رونق ندارد. این روند کاهشی می‌تواند نشان‌‌‌‌دهنده این باشد که بنگاه‌‌‌‌ها به دلیل مشکلات تامین مواد اولیه و نهاده‌‌‌‌های تولید، با کاهش تولید روبه‌رو بودند و سفارشات دریافتی را با موجودی انبار پاسخ داده‌‌‌‌اند. به عبارتی نابسامانی قیمتی و فشار افزایش هزینه نهاده‌‌‌‌های تولید ناشی از افزایش نرخ ارز باعث شده تا به دلیل کمبود منابع مالی و در نتیجه کاهش موجودی مواد اولیه، بسیاری از شرکت‌ها برای تامین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار خود استفاده کنند. این در حالی است که به دلیل تقاضای ضعیف بازار همچنان شدت قیمت فروش محصولات به میزان افزایش نرخ ارز و نهاده‌‌‌‌های تولید نبوده است.

در فصول تابستان و پاییز شواهد مختلفی دال بر وقوع نوعی از رکود تولید در صنایع کشور مشاهده شده است که در قالب افت رشد اقتصادی بخش صنعت و معدن، اعداد شاخص مدیران خرید و گزارش تولیدات صنایع بورسی قابل دسترسی است. در همین رابطه، شاهد اول کاهش موجودی انبار صنایع بورسی است که نه تنها بیانگر رونق نیست عینا همسو با روایت گزارش شامخ در فصل مشابه است.

بررسی بیشتر شاخص مدیران خرید اقتصاد و صنعت در تابستان 1403، بیانگر قوت گرفتن احتمال رکود در اقتصاد و بخش‌‌‌‌های مختلف صنعت است. دقیقا در مرداد 1403 شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» کمترین مقدار 19ماهه اخیر را به‌‌‌‌ثبت رسانده ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. در این بازه زمانی مشکلات سمت عرضه اقتصاد مانند تامین مالی شکننده، قطعی‌‌‌‌‌‌‌‌های مکرر برق و همین‌طور مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه و عدم‌تخصیص ارز در کنار فقدان بازار داخلی و خارجی، رکود صنایع را تشدید کرده و شرکت‌ها برای تامین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌‌‌‌اند. به طور کلی روند شامخ در تابستان 1403 نشانگر انقباض فعالیت‌‌‌‌های تولیدی بود؛ از همین رو نمی‌توان کاهش موجودی انبار صنایع بورسی در این فصل را نشانه‌‌‌‌ای از رونق دانست.

شاهد دوم این ماجرا آمارهای رشد اقتصادی است. این آمارها نیز  رونق بخش صنعت و معدن در فصل تابستان کمرنگ است. بر اساس آمار رشد اقتصادی، بخش صنایع و معادن، در تابستان سال‌جاری 1.7‌درصد رشد داشته که کمترین رقم ثبت‌‌‌‌شده در میان چهار فعالیت اقتصادی اصلی بود. آمار رشد اقتصادی در پاییز نیز بیانگر این است که بخش صنایع و معادن عملکرد منفی داشته و شاخص آن 1.7‌درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است. از همین رو کاهش موجودی انبار صنایع نمی‌تواند نشانه‌‌‌‌ای از رونق باشد.

یکی از شاخص‌‌‌‌های مهم برای بررسی بهنگام و دقیق وضعیت اقتصاد کلان و به‌خصوص بخش صنعت شاخص موجودی انبار است. این شاخص تصویری پیش‌نگر از وضعیت بخش صنعت ارائه می‌دهد که از آن برای طراحی، اجرا و ارزیابی سیاست‌‌‌‌های اقتصادی می‌توان استفاده کرد. اطلاعاتی که شرکت‌های بورسی از وضعیت تولید، فروش و موجودی انبار منتشر می‌کنند تقریبا با درصد بسیار بالایی با کل صنعت کشور انطباق دارد. گزارش مرکز پژوهش‌‌‌‌های مجلس در این زمینه نشان می‌دهد در تابستان سال ۱۴۰۳ شاخص موجودی انبار صنعت برابر 121.8 بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل کاهش 7.7 درصدی داشته است. همچنین در این فصل نسبت موجودی انبار به فروش صنعت نیز برابر 0.31 بوده است. این یعنی به اندازه حدود یک‌سوم فروش شرکت‌های صنعتی به شکل موجودی انبار باقی می‌‌‌‌ماند.

این رقم نسبت به میانگین رقم ثبت‌شده برای فصول تابستان بازه مورد مطالعه پایین‌‌‌‌تر است. در بین صنایع نیز شاخص موجودی انبار صنعت فلزات پایه کاهش 1.7 درصدی، صنعت کک و پالایش کاهش 59.8 درصدی، صنعت محصولات شیمیایی کاهش 25.8 درصدی و صنعت خودروسازی افزایش ۱۱ درصدی داشته است. در تابستان سال ۱۴۰۳ شاخص موجودی انبار معدن برابر 124.2 بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل افزایش ۷ درصدی داشته است که می‌تواند نشانه‌ای بر عدم تمایل صنایع پایین‌دستی به خرید مواد اولیه باشد. در این فصل نسبت موجودی انبار به فروش معدن نیز برابر 0.82 بوده است که پایین‌‌‌‌تر از میانگین رقم ثبت‌شده برای فصول تابستان بازه مورد مطالعه است.

شاخص‌‌‌‌ کل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌‌

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار کل‌‌‌‌ صنعت‌‌‌‌ در تابستان ١٤٠٣ با کاهش‌‌‌‌ ٧,٧ درصدی‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ مشابه‌‌‌‌ سال قبل‌‌‌‌ و همچنین‌‌‌‌ با ثبت‌‌‌‌ کاهش‌‌‌‌7.4درصدی‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ بهار ١٤٠٣ عدد 121.8را نشان می‌دهد. با توجه‌‌‌‌ به‌‌‌‌ اینکه‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ در سه‌‌‌‌ سال گذشته‌‌‌‌ میانگین‌‌‌‌ روی‌‌‌‌ عدد ١٢٦ بوده است‌‌‌‌؛ می‌توان گفت‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ روند باثباتی‌‌‌‌ دارد اما مقداری‌‌‌‌ کاهش‌‌‌‌ در روند آن دیده می‌شود.

شاخص‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش صنعت‌‌‌‌ در تابستان ١٤٠٣ برابر 0.31بوده است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ بهار ١٤٠٣ (0.34) و نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ مشابه‌‌‌‌ سال قبل‌‌‌‌ (0.36) به‌‌‌‌ ترتیب‌‌‌‌ ٣و ٥واحد‌درصد کاهش‌‌‌‌ یافته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. متوسط‌‌‌‌ این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ در فصول تابستان برابر 0.34 بوده است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ مقدار تابستان 1403 در مقایسه‌‌‌‌ با آن پایین‌‌‌‌تر آمده است‌‌‌‌. به‌‌‌‌ طور کلی‌‌‌‌ این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌‌ در فصل‌‌‌‌ تابستان ١٤٠٣ تولیدکنندگان صنعتی‌‌‌‌ حدود ٣٠درصد از میزان فروش خود را به‌‌‌‌ شکل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار نگهداری‌‌‌‌ می‌کنند.

شاخص‌‌‌‌ کل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار معدن

شاخص‌‌‌‌ تغییرات زنجیره‌ای‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار بخش‌‌‌‌ معدن در تابستان ١٤٠٣ عدد 124.2 را نشان می‌دهد؛ که‌‌‌‌ افزایش‌‌‌‌ ٧ درصدی‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ مشابه‌‌‌‌ سال قبل‌‌‌‌ و کاهش‌‌‌‌ 12.5 درصدی‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ بهار ١٤٠٣ را ثبت‌‌‌‌ کرده اســت‌‌‌‌. اما روند شاخص‌‌‌‌ در طول یک‌‌‌‌ سال گذشته‌‌‌‌ وضعیت‌‌‌‌ باثباتی‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. هرچند که‌‌‌‌ از سقف‌‌‌‌ تاریخی‌‌‌‌ خود در سال ١٤٠٠ فاصله‌‌‌‌ قابل‌توجهی‌‌‌‌ دارد.

شاخص‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش معدن در تابستان ١٤٠٣با 0.3 واحد افزایش‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ قبل‌‌‌‌ مقدار 0.81را نشان می‌دهد. اگرچه‌‌‌‌ این‌‌‌‌ مقدار از روند متوسط‌‌‌‌ فصلی‌‌‌‌ تابستان (0.97) پایین‌‌‌‌‌تر است‌‌‌‌ اما در طول یک‌سال گذشته‌‌‌‌ بالاترین‌‌‌‌ رقم‌‌‌‌ را ثبت‌‌‌‌ کرده است‌‌‌‌. با توجه‌‌‌‌ به‌‌‌‌ این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌، در تابستان ١٤٠٣ به‌‌‌‌ اندازه حدود ٨٠‌درصد از فروش به‌‌‌‌ شکل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار نگهداری‌‌‌‌ شده است‌‌‌‌.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌‌ فلزات پایه‌‌‌‌

شــاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار فلزات پایه‌‌‌‌ در تابستان روی‌‌‌‌ مقدار 98.5 قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌ و یک‌‌‌‌ روند کاهشــی‌‌‌‌ را نشان می‌دهد. با این‌‌‌‌ حال نسبت‌‌‌‌ موجودی انبار به‌‌‌‌ فروش نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ دو فصل‌‌‌‌ گذشته‌‌‌‌ 0.14واحد افزایش‌‌‌‌ یافته‌‌‌‌ اســت‌‌‌‌ و روی‌‌‌‌ 0.43قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌، یعنی‌‌‌‌ بنگاه‌ها نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ دو فصل‌‌‌‌ گذشته‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ بیشتری‌‌‌‌ از مقدار فروش را به‌‌‌‌ شکل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار نگه‌‌‌‌ می‌‌‌‌دارند؛ این‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ اندازه 0.13 واحد از میانگین‌‌‌‌ کل‌‌‌‌ صنایع‌‌‌‌ معادل 0.3بالاتر است‌‌‌‌.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌‌ کک‌‌‌‌ و پالایش‌‌‌‌

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار محصولات پالایشی‌‌‌‌ در تابستان ١٤٠٣ روی‌‌‌‌ 36.6 قرار می‌گیرد. هرچند که‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ برای‌‌‌‌ بازه دو ساله‌‌‌‌ یک‌‌‌‌ روند کاهشی‌‌‌‌ دارد؛ به‌‌‌‌ طوری‌‌‌‌ که‌‌‌‌ میانگین‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ در دو سال گذشته‌‌‌‌ 76.7 بوده است‌‌‌‌ و در طول سه‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ گذشته‌‌‌‌ مقادیر پایین‌‌‌‌تری‌‌‌‌ ثبت‌‌‌‌ کرده است‌‌‌‌ و میانگین‌‌‌‌ 33.6 داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌ اما در بازه سه‌‌‌‌ دوره اخیر یک‌‌‌‌ روند صعودی‌‌‌‌ ملایم‌‌‌‌ را نشــان می‌دهد. نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش نیز 0.1 است‌‌‌‌؛ که‌‌‌‌ این‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ 0.2 پایین‌‌‌‌تر از میانگین‌‌‌‌ کل‌‌‌‌ صنایع‌‌‌‌ است‌‌‌‌.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌‌ محصولات شیمیایی‌‌‌‌

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار محصولات شیمیایی‌‌‌‌ در تابستان ١٤٠٣ روی‌‌‌‌ مقدار 150.6 قرار می‌گیرد و یک‌‌‌‌ روند ملایم‌‌‌‌ کاهشی‌‌‌‌ را نشان می‌دهد.  نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش نیز کاهش‌‌‌‌ قابل‌توجهی‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌ و عدد 0.13 را نشان می‌دهد، این‌‌‌‌ در حالی‌‌‌‌ است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ طی‌‌‌‌ دو سال گذشته‌‌‌‌ متوسط‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ 0.32 بوده است‌‌‌‌. کاهش‌‌‌‌ این‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ با توجه‌‌‌‌ به‌‌‌‌ سال‌های‌‌‌‌ گذشته‌‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌‌ محصولات شیمیایی‌‌‌‌ کمتر از گذشته‌‌‌‌ در انبار می‌‌‌‌مانند و بیشتر به‌‌‌‌ فروش می‌‌‌‌رسند.

کالاهای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌، واسطه‌‌‌‌ای‌‌‌‌ و سرمایه‌‌‌‌ای‌‌‌‌

منظور از کالای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌ آن است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ بدون هیچ‌گونه‌‌‌‌ تغییری‌‌‌‌ در آن، قابلیت‌‌‌‌ مصرف داشته‌‌‌‌ باشد. مواد غذایی‌‌‌‌، پوشاک و دارو به‌‌‌‌ طور مستقیم‌‌‌‌ مصرف می‌‌‌‌شوند. برخلاف کالای‌‌‌‌ واسطه‌‌‌‌ای‌‌‌‌ که‌‌‌‌ توسط‌‌‌‌ کارخانه‌‌‌‌های‌‌‌‌ تولیدی‌‌‌‌، خریداری‌‌‌‌ و برای‌‌‌‌ تولید کالاهای دیگر استفاده می‌‌‌‌شوند. برای‌‌‌‌ مثال از فولاد در صنعت‌‌‌‌ خودرو‌‌‌‌ استفاده می‌شود. در صورتی‌‌‌‌ که‌‌‌‌ شوک از سمت‌‌‌‌ تقاضا به‌‌‌‌ اقتصاد وارد شود ابتدا تقاضای‌‌‌‌ کالاهای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌ و سپس‌‌‌‌ واسطه‌‌‌‌ای‌‌‌‌ اثر می‌‌‌‌پذیرد. اما اگر شوک از سمت‌‌‌‌ عرضه‌‌‌‌ باشد؛ ابتدا کالاهای‌‌‌‌ واسطه‌‌‌‌ای‌‌‌‌ و سپس‌‌‌‌ کالاهای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌ تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌‌گیرند.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار کالاهای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌: این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ در تابستان ١٤٠٣ معادل ٦٤ است‌‌‌‌. طی‌‌‌‌ ٩ دوره از تابستان ١٤٠١ تا تابستان ١٤٠٣ این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ وضعیت‌‌‌‌ با‌ثباتی‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌ و متوسط‌‌‌‌ 62.8 بوده است‌‌‌‌؛ در حالی‌‌‌‌ که‌‌‌‌ متوسط‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ از بهار ١٣٩٩ تا بهار ١٤٠١ برابر 109.2بوده است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ نشان می‌دهد شاخص‌‌‌‌ کاهش‌‌‌‌ قابل‌توجهی‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش نیز 0.12است‌‌‌‌. معمولا نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش در کالاهای‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌ بسیار پایین‌‌‌‌ است‌‌‌‌؛ زیرا ‌‌‌‌ ماهیت‌‌‌‌ مصرفی‌‌‌‌ محصولات و امکان انقضای‌‌‌‌ آنان انگیزه نگهداری‌‌‌‌ به‌‌‌‌ شکل‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار را پایین‌‌‌‌ می‌‌‌‌آورد.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار کالاهای‌‌‌‌ واسطه‌‌‌‌ای‌‌‌‌: شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار محصولات در تابستان ١٤٠٣ معادل 88.4 است. این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ از بهار ١٤٠١ با ثبت‌‌‌‌ عدد 158.6یک‌‌‌‌ روند کاهشی‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. به‌‌‌‌ همین‌‌‌‌ ترتیب‌‌‌‌ نســبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش آن روی‌‌‌‌ عدد 0.19 قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ پایین‌‌‌‌تر از مقدار متوسط‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ در کل‌‌‌‌ بازه مورد مطالعه‌‌‌‌ (0.31) است‌‌‌‌.

شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار کالاهای‌‌‌‌ سرمایه‌‌‌‌ای‌‌‌‌: شاخص‌‌‌‌ محصولات سرمایه‌‌‌‌ای‌‌‌‌ روی‌‌‌‌ مقدار 264.6 قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. این‌‌‌‌ شاخص‌‌‌‌ دارای‌‌‌‌ روند صعودی‌‌‌‌ است‌‌‌‌. به‌‌‌‌ طوری‌‌‌‌ که‌‌‌‌ در طول چهار سال گذشته‌‌‌‌ رکورد تاریخی‌‌‌‌ ثبت‌‌‌‌ کرده است‌‌‌‌. شاخص‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش نیز عدد 1.24را نشان می‌دهد که‌‌‌‌ 0.37بالاتر از نسبت‌‌‌‌ دوره تابستان سال قبل‌‌‌‌ است‌‌‌‌؛ متوسط‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ در تمام دوره‌ها 0.71 است. به این ترتیب‌‌‌‌ مقدار شاخص‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ در دوره فعلی‌‌‌‌ بالاتر از میانگین‌‌‌‌ قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌.

نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی‌‌‌‌

با توجه‌‌‌‌ به‌‌‌‌ اهمیت‌‌‌‌ بخش‌‌‌‌ مسکن‌‌‌‌ در کشور گروه اقتصاد کلان نهاده‌هایی را که‌‌‌‌ در بخش‌‌‌‌ ساختمان به‌‌‌‌ کار می‌رود به‌‌‌‌ صورت مجزا استخراج کرده است‌‌‌‌ تا با محاسبه‌‌‌‌ شــاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار این‌‌‌‌ نهاده‌ها از وضعیت‌‌‌‌ رونق‌‌‌‌ و رکود در بخش‌‌‌‌ مسکن‌‌‌‌ اطلاعات بیشتری‌‌‌‌ کسب‌‌‌‌ کند. شاخص‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار نهاده‌های‌‌‌‌ ساختمانی‌‌‌‌ از یک‌‌‌‌ روند صعودی‌‌‌‌ با شیب‌‌‌‌ ملایم‌‌‌‌ برخوردار است‌‌‌‌ و در تابستان ١٤٠٣ روی‌‌‌‌ عدد 136.7 قرار گرفته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. با این‌‌‌‌ حال روند شاخص‌‌‌‌ در طول یک‌‌‌‌ سال گذشته‌‌‌‌ کاهشی‌‌‌‌ بوده است‌‌‌‌ و نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ فصل‌‌‌‌ بهار امسال 5.2 و نسبت‌‌‌‌ به‌‌‌‌ تابستان سال قبل‌‌‌‌ 11.1درصد کاهش‌‌‌‌ داشته‌‌‌‌ است‌‌‌‌. نسبت‌‌‌‌ موجودی‌‌‌‌ انبار به‌‌‌‌ فروش نیز در تابستان ١٤٠٣ برابر 0.44 است‌‌‌‌ که‌‌‌‌ از متوسط‌‌‌‌ نسبت‌‌‌‌ در تمام دوره‌ها معادل 0.36 بالاتر است‌‌‌‌.

نتیجه

مرور تحولات صنعتی کشور از دریچه آمارهای رسمی نشان می‌دهد مسیر رشد اقتصادی بخش صنعت و معدن مسدود است و ناترازی، کمبود تقاضا، اقتصاد دستوری، تورم، چالش‌های امنیتی در منطقه و محدودیت‌های تجاری سبب شده تا صنایع کشور نتوانند با همه توان در مسیر تولید و صادرات گام بردارند.