بهره‌‌‌برداری از سدها؛ خطیر، پر‌زحمت بدون تریبون

دو شنبه 1404/09/24 05:53 دسته بندی: اخبار انرژی و نیرو کد خبر: 225

لزوم احداث نیروگاه‌‌‌های برق‌‌‌آبی جدید، در کنار نگهداری و بهره‌‌‌برداری مناسب از طرح‌‌‌های قدیمی امری بدیهی است که در سال‌های آتی بر اهمیت آن افزوده خواهد شد، زیرا با افزایش تصاعدی مصرف و ایجاد مشکلات پیچیده برای تامین گاز نیروگاه‌‌‌های حرارتی کشور، استفاده از نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر همچون برق‌‌‌آبی، به یکی از راهکارهای اصلی مدیریت شبکه برق سراسری برای پاسخ به نیاز مصرف تبدیل خواهد شد و از طرف دیگر پدیده تغییر اقلیم و خروج طبیعت از اعتدال پیشین، حفظ، نگهداری و مدیریت آب حاصل از بارش‌‌‌ها و روان‌آب‌‌‌های دوره‌‌‌های ترسالی را ضروری‌‌‌تر کرده است.

هر چند در مورد نحوه راهبری و مزایای متعدد طرح‌‌‌های سد و نیروگاه‌‌‌های برق‌‌‌آبی، مقالات علمی و اجرایی بسیاری در مراجع معتبر دنیا به چاپ رسیده، اما اغلب نوشته‌‌‌ها و رویکردها در مورد فعالیت‌‌‌ها و اقدامات دوره اجرا بوده و در مورد نگهداری و بهره‌برداری و قصه‌‌‌ها و غصه‌‌‌های آن، کارشناسان کمتری قلم زده‌‌‌اند. این در حالی است که مدت زمان ساخت این طرح‌‌‌ها حدود ۱۰ سال بوده و طول عمر و بازه بهره‌‌‌برداری آنها می‌تواند تا حدود صد سال ادامه ‌‌‌یابد. در این سنوات مدید، صنعت فاخر برق آبی، علاوه بر تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر و حفظ تعادل شبکه برق، خدمات متعدد دیگری همچون ارتقای کیفیت زندگی ساکنان مناطق پیرامونی، اشتغال بلندمدت، توسعه محلی و ملی، شکوفایی صنعت گردشگری، گسترش کشاورزی و صنعت پایدار، مدیریت آب‌‌‌های سطحی و کنترل سیلاب‌‌‌های مخرب را نیز بر عهده دارد.

در ایران شرکت‌های بزرگی چون شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، سازمان آب و برق خوزستان و شرکت‌های آب منطقه‌‌‌ای متولی احداث و بهره‌‌‌برداری از سدها هستند، که در این میان نقش شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به علت ساخت و بهره‌برداری از سدها و نیروگاه‌‌‌های برق‌آبی بزرگ و ملی، دارای جایگاه ویژه‌‌‌ای است.

دوران بهره‌‌‌برداری با دوره اجرای پروژه، بسیار متفاوت است. تصویب و اختصاص بودجه، شور و شوق و رفت و آمد مسوولان و حمایت‌‌‌ سازمان‌های مرتبط برای تسریع در تکمیل عملیات، ارائه پیاپی اطلاعات، آمار و نمودارهای عملکردی، پیگیری‌‌‌ها، گزارش‌‌‌ها، همایش‌‌‌ها، برنامه‌‌‌ها، سمینارها و تریبون‌‌‌های کوچک و بزرگ، همگی برای زمان اجراست، تهیه برنامه‌‌‌های متنوع توسط رسانه‌‌‌ها و حضور پر‌رنگ جراید، صدا و سیما، خبرگزاری‌‌‌ها و برگزاری نشست‌‌‌ها، مصاحبه‌‌‌ها و بازدیدهای پیاپی نمایندگان دولت و مجلس و سازمان‌ها و ارگان‌‌‌ها و نهادهای مختلف، معطوف به دوره اجرای طرح‌‌‌هاست، این موضوع نه‌تنها برای صنعت برق‌آبی، بلکه بر تمامی بخش‌‌‌های صنعت ساخت‌وساز نیز حاکم است. در طول دوره بلندمدت بهره‌‌‌برداری که بروز نقصان یا کاستی در هر یک از طرح‌‌‌ها می‌تواند سبب ایجاد خسارات و صدمات وسیعی در ابعاد محلی و ملی شده و حتی در مواردی امنیت ملی کشور را متاثر کند، بودجه‌‌‌ها به سختی اختصاص می‌‌‌یابند، تیم‌‌‌های بهره‌‌‌برداری کمتر مورد توجه قرار می‌‌‌گیرند، گزارش‌‌‌های اندکی از روند فعالیت‌‌‌های خطیر بهره‌‌‌برداری رسانه‌‌‌ای می‌شود و مسوولان بسیار کمتری از آنها بازدید می‌کنند.

تیم‌‌‌های متخصص و متعهد بهره‌‌‌برداری سدها با حضوری فعالانه و ایثارگونه در محل پروژه یا در دفاتر ستادی، مسوولیت‌‌‌های بسیار گسترده، پیچیده و پرتنشی را برای اطمینان از پایداری و عملکرد مطلوب طرح بر عهده دارند، این وظایف فنی و اجرایی، در سدهایی که دارای نیروگاه برق‌‌‌آبی است، مضاعف و حیاتی‌‌‌تر است. وظایف تیم‌‌‌های بهره‌‌‌برداری در مواقع بحرانی همچون ایام پیک مصرف برق و نیز وقوع سیلاب بسیار سخت‌‌‌تر و حساس‌‌‌تر بوده و با استرس، اضطراب و التهاب کاری بیشتری همراه است. برای مثال سیل نوروز سال ۹۸ در جنوب و جنوب غرب کشور که سبب آب‌گرفتگی و تخریب بخش‌‌‌هایی از بناها و سازه‌‌‌های مجاور رودخانه‌‌‌ها شد می‌توانست شهرهای بزرگ، پر‌جمعیت و مهمی چون اهواز و خرمشهر را با صدمات جدی و حتی خسارات بسیار بزرگی مواجه کرده و جان میلیون‌‌‌ها ایرانی را تهدید کند، که این سیل ویرانگر توسط تیم‌‌‌های متخصص بهره‌‌‌برداری و با کنترل حجم قابل‌توجهی از سیلاب در مخازن سدها و رهاسازی تدریجی و با برنامه آن، مهار شده و ضمن تولید انرژی فراوان برق، در دامان خلیج فارس آرام گرفت. امید است مسوولان و مدیران محترم سازمان‌ها و ارگان‌‌‌های مرتبط، با توجه ویژه به اهمیت و جایگاه بهره‌‌‌برداری از طرح‌‌‌های استراتژیک و زیرساختی همچون سد و نیروگاه‌‌‌های برق‌‌‌آبی، به نگهداری و بهره‌‌‌برداری بهتر از این سرمایه‌‌‌های عظیم ملی کمک کنند.