پیری جمعیت، هوش‌مصنوعی و امنیت غذایی

چهار شنبه 1404/09/19 04:35 دسته بندی: اقتصاد کلان کد خبر: 43699

با شروع انقلاب سبز در دهه ۱۹۶۰، انتظار می‌‌‌رفت تولید غذا به‌طور مستمر از رشد جمعیت پیشی بگیرد، اما با گذشت زمان، مشکلاتی مانند تخریب محیط‌‌‌زیست، آلودگی منابع آبی و کاهش کیفیت خاک باعث کاهش بهره‌‌‌وری کشاورزی شد. افزایش استفاده از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نیز موجب آلودگی آب‌‌‌وخاک و کاهش تنوع زیستی شد. علاوه‌بر این، فشارهای ناشی از شهرنشینی و صنعتی‌‌‌شدن باعث ازبین‌‌‌رفتن زمین‌‌‌های زراعی و کاهش تولید مواد غذایی شد. ازاین‌‌‌رو، نیاز به تغییرات اساسی در سیستم‌های کشاورزی و استفاده از فناوری‌‌‌های نوین بیش‌‌‌ازپیش احساس می‌شود.

در بسیاری از نقاط جهان، به‌‌‌ویژه در کشورهای درحال‌‌‌توسعه، تغییرات اقلیمی مانند افزایش دما، تغییر الگوهای بارندگی و وقوع بیشتر حوادث طبیعی مانند سیل و خشکسالی باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش نوسانات در تامین غذا شده است. این شرایط موجب شده است تا بسیاری از کشاورزان با چالش‌‌‌های جدی در تولید محصولات خود روبه‌‌‌رو شوند و امنیت غذایی جوامع به خطر بیفتد.

همچنین، یکی از مشکلات مهمی که به‌‌‌تازگی به چالش‌‌‌های امنیت غذایی اضافه شده است، مساله کاهش زمین‌‌‌های زراعی است. با افزایش شهرنشینی و توسعه مناطق مسکونی و صنعتی، مساحت زمین‌‌‌های زراعی به‌‌‌تدریج کاهش‌‌‌ یافته و در نتیجه تولید مواد غذایی نیز کاهش می‌‌‌یابد. این روند به‌‌‌ویژه در کشورهایی که رشد جمعیت سریع‌‌‌تری دارند، می‌‌‌تواند تهدیدی برای امنیت غذایی باشد. با توجه ‌‌‌به کاهش زمین‌‌‌های زراعی، استفاده از فناوری‌‌‌های نوین مانند گلخانه‌‌‌های هوشمند، سیستم‌های هیدروپونیک و سایر تکنولوژی‌‌‌های این‌‌‌چنینی برای افزایش بهره‌‌‌وری و استفاده بهینه از منابع موجود ضروری به نظر می‌‌‌رسد.

گلخانه‌‌‌های هوشمند با استفاده از فناوری‌‌‌هایی مانند حسگرهای دما، رطوبت و نور، به کشاورزان امکان می‌دهند تا شرایط بهینه برای رشد گیاهان را فراهم کنند. این گلخانه‌‌‌ها به‌‌‌صورت خودکار شرایط محیطی را تنظیم می‌کنند تا بهترین بازدهی حاصل شود و به‌‌‌این‌‌‌ترتیب، محصولات می‌‌‌توانند در طول سال و بدون وابستگی به شرایط جوی تولید شوند که می‌‌‌تواند به بهبود امنیت غذایی کمک کند.

گلخانه‌‌‌های هوشمند همچنین می‌‌‌توانند با استفاده از سیستم‌های پیشرفته کنترل و نظارت، مصرف آب و کود را به حداقل برسانند و از هدررفت منابع جلوگیری کنند. با استفاده از سیستم‌های هوشمند، کشاورزان می‌‌‌توانند به‌‌‌صورت دقیق‌‌‌تر نیازهای گیاهان را شناسایی و منابع را بهینه مصرف کنند. این فناوری به‌‌‌ویژه در مناطقی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، می‌‌‌تواند بسیار موثر باشد و به افزایش بهره‌‌‌وری و کاهش هزینه‌‌‌ها کمک کند.علاوه‌بر گلخانه‌‌‌های هوشمند، استفاده از تکنولوژی‌‌‌هایی مانند سیستم‌های هیدروپونیک و ایروپونیک نیز بسیار موثر است. این سیستم‌ها امکان کشت گیاهان بدون نیاز به خاک و با مصرف کمتر آب را فراهم می‌کنند که به‌‌‌ویژه در مناطقی با کمبود منابع آبی و زمین‌‌‌های قابل‌‌‌کشت محدود بسیار مفید است. با استفاده از این فناوری‌‌‌ها، می‌‌‌توان مواد غذایی را در محیط‌‌‌های شهری و مناطق دارای محدودیت منابع، تولید و به‌‌‌این‌‌‌ترتیب امنیت غذایی را تقویت کرد.

با افزایش جمعیت جهان، نیاز به تولید غذای بیشتر نیز افزایش ‌‌‌یافته است. اما این افزایش تولید باید به‌‌‌گونه‌‌‌ای باشد که به محیط‌‌‌زیست آسیب نرساند و منابع طبیعی را حفظ کند. استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار و مدیریت صحیح منابع، از جمله اقداماتی است که می‌‌‌تواند به حفظ امنیت غذایی کمک کند. کشاورزی پایدار به معنای استفاده بهینه از منابع طبیعی مانند آب‌‌‌وخاک، کاهش هدررفت‌‌‌ها و افزایش بهره‌‌‌وری از طریق روش‌های مدرن و فناوری‌‌‌های نوین است.

در کنار موارد ذکرشده، یکی دیگر از مشکلات نوظهوری که امنیت غذایی را به‌‌‌شدت تهدید می‌کند، پیری جمعیت است. با افزایش سن جمعیت در بسیاری از کشورها، به‌‌‌ویژه در کشورهای درحال‌‌‌توسعه، ساختار نیروی کار دچار تغییرات بزرگی شده است. پیری جمعیت باعث کاهش نیروی کار جوان و افزایش نیاز به خدمات بهداشتی می‌شود. این موضوع به‌‌‌خصوص در بخش کشاورزی که به نیروی کار فیزیکی نیاز دارد، به‌‌‌شدت احساس می‌شود. کاهش نیروی کار در مناطق روستایی موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی و در نتیجه کاهش امنیت غذایی می‌شود. در بسیاری از کشورها، کشاورزی همچنان به نیروی کار انسانی وابسته است و مکانیزاسیون به‌‌‌اندازه کافی توسعه ‌‌‌نیافته است.پیری جمعیت تاثیرات چندگانه‌‌‌ای بر امنیت غذایی دارد.

از یک‌سو، کاهش نیروی کار فعال باعث کاهش تولید مواد غذایی می‌شود و از سوی دیگر، افزایش تقاضا برای خدمات بهداشتی و مراقبتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان، فشار بیشتری بر منابع اقتصادی کشورها وارد می‌کند. به‌طور مثال، در کشورهایی مانند چین که با سرعت پیری جمعیت روبه‌رو هستند، نیاز به استفاده از فناوری‌‌‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی و مکانیزاسیون به‌‌‌شدت افزایش ‌‌‌یافته است تا کمبود نیروی انسانی جبران شود و تولید مواد غذایی کاهش نیابد.

بااین‌‌‌حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که پیری جمعیت می‌‌‌تواند تاثیرات مثبتی نیز بر امنیت غذایی داشته باشد. به‌‌‌عنوان‌‌‌مثال، افراد مسن به دلیل نیاز کمتر به کالری، تقاضای کمتری برای مواد غذایی دارند و این موضوع ممکن است تا حدی فشار بر تولید غذا را کاهش دهد. علاوه‌بر این، افراد مسن‌‌‌تر معمولا دارای دانش و تجربه بیشتری در زمینه کشاورزی هستند و می‌‌‌توانند با استفاده از روش‌های سنتی و کارآمد به بهبود بهره‌‌‌وری و حفظ منابع کمک کنند. این تجربه می‌‌‌تواند در مدیریت پایدارتر زمین‌‌‌ها و استفاده بهینه‌‌‌تر از منابع نقش موثری داشته باشد، اما برای استفاده بهینه از این دانش، باید از فناوری‌‌‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی نیز بهره گرفت.

هوش‌مصنوعی به‌‌‌عنوان یک ابزار نوین، می‌‌‌تواند در افزایش بهره‌‌‌وری کشاورزی و کاهش اثرات منفی پیری جمعیت نقش موثری ایفا کند. در چین، استفاده از هوش‌مصنوعی در بخش کشاورزی باعث بهبود تولید و کاهش وابستگی به نیروی کار انسانی شده است. هوش‌مصنوعی از طریق مدیریت دقیق منابع آبی، بهبود تکنیک‌‌‌های کشت و استفاده بهینه از زمین‌‌‌های کشاورزی، بهره‌‌‌وری را افزایش داده و به حفظ امنیت غذایی کمک کرده است. استفاده از حسگرها برای پایش رطوبت خاک و تنظیم دقیق زمان آبیاری به کشاورزان امکان می‌دهد تا منابع آبی را بهتر مدیریت کنند و میزان هدررفت آب را کاهش دهند. این رویکرد به‌‌‌ویژه در مناطقی که با کمبود منابع آب مواجه هستند، بسیار موثر است.

از سوی دیگر، شهرنشینی و پیری جمعیت در کشورهای درحال‌‌‌توسعه تاثیرات مضاعفی بر امنیت غذایی دارند. رشد سریع شهرنشینی باعث کاهش نیروی کار کشاورزی و اشغال زمین‌‌‌های زراعی می‌شود. این موضوع نه‌‌‌تنها باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود، بلکه به افزایش تقاضا برای مواد غذایی در شهرها نیز می‌انجامد. با افزایش شهرنشینی، مصرف محصولات حیوانی نیز افزایش ‌‌‌یافته است که خود به تولید بیشتر غلات برای تغذیه دام‌‌‌ها نیاز دارد. این روند به‌‌‌ویژه در کشورهای درحال‌‌‌توسعه که با مشکلات تامین منابع آب و زمین مناسب روبه‌رو هستند، می‌‌‌تواند امنیت غذایی را به خطر بیندازد. علاوه‌بر این، تغییر الگوی مصرف در شهرها به سمت مصرف بیشتر محصولات فرآوری‌‌‌شده و حیوانی نیز فشار بیشتری بر منابع کشاورزی وارد می‌کند.یکی دیگر از جنبه‌‌‌های مهم پیری جمعیت که باید به آن توجه شود، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی است.

با افزایش سن کشاورزان و کاهش توانایی جسمی آنها، تمایل به سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌‌‌های جدید و بهره‌‌‌وری بیشتر کاهش می‌‌‌یابد. این امر می‌‌‌تواند موجب کاهش بهره‌‌‌وری و تولید در بخش کشاورزی شود. علاوه‌بر این، ممکن است کشاورزان مسن‌‌‌تر ریسک‌‌‌پذیری کمتری داشته باشند و در نتیجه کمتر به سمت استفاده از فناوری‌‌‌های جدید و نوآورانه پیش بروند. در چنین شرایطی، نقش دولت‌‌‌ها در ارائه تسهیلات مالی و مشاوره فنی برای تشویق کشاورزان به استفاده از تکنولوژی‌‌‌های پیشرفته بسیار مهم است.

برای مقابله با چالش‌‌‌های پیری جمعیت و شهرنشینی، استفاده از فناوری‌‌‌های نوین کشاورزی مانند هوش‌مصنوعی و مکانیزاسیون ضروری است. توسعه مکانیزاسیون و استفاده از روبات‌‌‌ها در کشاورزی می‌‌‌تواند به کاهش وابستگی به نیروی کار انسانی کمک کند و بهره‌‌‌وری را افزایش دهد. همچنین، سیاستگذاری‌‌‌های دولتی برای حمایت از کشاورزان، از جمله ارائه تسهیلات مالی و آموزش‌‌‌های فنی، می‌‌‌تواند به بهبود وضعیت امنیت غذایی کمک کند. آموزش کشاورزان برای استفاده از فناوری‌‌‌های نوین نیز می‌‌‌تواند به بهبود وضعیت تولید و بهره‌‌‌وری منجر شود.

در نهایت، می‌‌‌توان گفت که امنیت غذایی در آینده نیازمند تغییرات گسترده در سیاست‌‌‌های کشاورزی و اجتماعی است. با توجه ‌‌‌به پیری جمعیت و تغییرات اقلیمی، لازم است کشورهای مختلف، به‌‌‌ویژه کشورهای درحال‌‌‌توسعه، با استفاده از فناوری‌‌‌های نوین و اجرای سیاست‌‌‌های حمایتی مناسب، به بهبود بهره‌‌‌وری کشاورزی و کاهش آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی کمک کنند. هوش‌مصنوعی می‌‌‌تواند به‌‌‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در این مسیر به کار گرفته شود و نقش مهمی در حفظ امنیت غذایی ایفا کند. این امر نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در بخش فناوری و آموزش نیروی کار کشاورزی است تا بتوان از این فناوری به بهترین نحو استفاده و چالش‌‌‌های پیری جمعیت را مدیریت کرد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز می‌‌‌تواند به توسعه کشاورزی هوشمند کمک کرده و بهره‌‌‌وری را افزایش دهد. همچنین، همکاری‌‌‌های بین‌المللی در زمینه انتقال دانش و فناوری می‌‌‌تواند به کشورهای درحال‌‌‌توسعه کمک کند تا از تجربیات کشورهای پیشرفته بهره‌‌‌مند شوند و امنیت غذایی خود را بهبود بخشند.

* تحلیلگر داده