افزایش جهانی، رکود داخلی: تحلیل تحولات بازار طلا در پرتو سیاست و سرمایه

یک شنبه 1404/03/18 13:20 دسته بندی: اخبار شرکتها کد خبر: 58715

هم‌زمان با رکوردشکنی قیمت جهانی طلا که مرز ۳۵۰۰ دلار در هر اونس را رد کرده، بازار داخلی ایران با افت محسوسی در تقاضای خرید طلا مواجه شده است. این تقابل دوگانه – رونق جهانی و رکود داخلی – نشانه‌ای از تأثیر هم‌زمان متغیرهای کلان بین‌المللی، سیاست‌های داخلی، انتظارات تورمی، و تنش‌های دیپلماتیک است.مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا نیز در همین بستر، به متغیری سرنوشت‌ساز تبدیل شده که هم در سطح انتظارات بازارهای سرمایه داخلی اثرگذار است و هم در مسیر تصمیم‌گیری دولت‌ها در حوزه‌های ارزی، تجاری و بانکی. در چنین فضایی، تحلیل پیوند میان سیاست، سرمایه و طلا ضرورتی راهبردی برای فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و تصمیم‌سازان است.

دلایل افزایش قیمت جهانی طلا: سیاست، بانک‌های مرکزی و نااطمینانی

افزایش قیمت جهانی طلا در سال‌های اخیر از یک روند طبیعی اقتصادی خارج شده و به یک پدیده ژئوپلیتیکی-اقتصادی تبدیل شده است. دلایل این جهش تاریخی را می‌توان در سه محور اصلی خلاصه کرد:

الف) خریدهای گسترده بانک‌های مرکزی

طبق گزارش شورای جهانی طلا، بانک‌های مرکزی جهان برای چهارمین سال متوالی در حال افزایش ذخایر طلای خود هستند. چین، لهستان، سنگاپور و حتی آذربایجان از جمله کشورهایی هستند که به‌شکل آشکار و هدفمند به خرید طلا به‌عنوان ابزار کاهش وابستگی به دلار و پوشش ریسک‌های ژئوپلیتیکی روی آورده‌اند. در این میان، نقش چین به‌ویژه مهم است. چین با افزایش تنش با ایالات متحده و سیاست تمرکززدایی ارزی، طی ۱۸ ماه اخیر بیش از ۳۰۰ تن طلا خریداری کرده که بی‌سابقه است. این روند تقاضا، خود به محرک قیمتی جدی در بازار جهانی تبدیل شده است.

ب) تشدید بی‌ثباتی‌های جهانی

از جنگ اوکراین تا حملات اسرائیل به محور مقاومت در خاورمیانه و بحران تایوان، جهان با موجی از نااطمینانی‌های ژئوپلیتیکی روبه‌روست. در چنین فضایی، سرمایه‌گذاران و دولت‌ها هم‌زمان به دنبال «پناه‌گاه امن» برای سرمایه‌های خود هستند. طلا در این میان، سنتی‌ترین و قابل‌اعتمادترین ابزار پوشش ریسک شناخته می‌شود.

ج) چشم‌انداز تضعیف دلار و بدهی‌های آمریکا

افزایش شدید بدهی‌های آمریکا، فشار سیاسی بر فدرال رزرو برای کاهش نرخ بهره، و نگرانی از رکود، منجر به افت اعتماد به دلار شده است. سرمایه‌گذاران جهانی که پیش‌تر به بازارهای سهام یا اوراق قرضه دل بسته بودند، حال به‌دنبال پایداری و ارزش ذخیره‌ای، به طلا روی آورده‌اند.

کاهش تقاضای خرید طلا در ایران: رکود انتظاری در سایه تورم مزمن

در نقطه مقابل رونق جهانی، بازار طلا در ایران شاهد کاهش محسوس تقاضا بوده است. این پدیده چند عامل اصلی دارد:

الف) ثبات نسبی قیمت و انتظارات کاهشی

در حالی که در بازارهای جهانی قیمت طلا در حال اوج‌گیری است، در ایران به‌دلیل افت نرخ ارز آزاد، طلا برای بسیاری از خریداران جذابیت خود را از دست داده است. برخی خریداران خرد نیز به انتظار کاهش قیمت در پی احتمال توافق هسته‌ای، از ورود به بازار خودداری می‌کنند.

ب) کاهش توان خرید طبقه متوسط

با تداوم تورم و کاهش قدرت خرید خانوارها، طلا بیش از پیش به کالایی لوکس تبدیل شده و نقش آن به‌عنوان ابزار سرمایه‌گذاری عمومی رو به افول است. در بازار داخلی، بسیاری از خانواده‌ها حتی از خرید سکه گرمی نیز بازمانده‌اند و همین موضوع افت فروش را در سطح خرده‌فروشی دامن زده است.

ج)مهاجرت سرمایه به بازارهای جایگزین

با ظهور بازارهای نوظهور مانند رمزارزها، بورس و صندوق‌های طلا، بخشی از سرمایه‌های کوچک و متوسط از بازار سنتی طلای فیزیکی خارج شده و به ابزارهای سرمایه‌گذاری نوین روی آورده‌اند. اگرچه این ابزارها ریسک بیشتری دارند، اما به‌دلیل بازدهی‌های مقطعی، جذابیت بیشتری در کوتاه‌مدت ایجاد کرده‌اند.

مذاکرات هسته‌ای و اثر دومینویی بر بازار طلا

مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا درباره احیای برجام یکی از متغیرهای اصلی در شکل‌گیری انتظارات بازار طلاست. اثر این مذاکرات را می‌توان در دو سناریو تحلیل کرد:

الف) سناریوی توافق: آرامش موقت در بازار طلا

در صورت توافق، پیش‌بینی می‌شود نرخ ارز کاهش یابد، انتظارات تورمی تضعیف شود و تقاضای طلا نیز موقتاً افت کند.

اما باید توجه داشت که اثر روانی این توافق احتمالاً گذرا خواهد بود، زیرا تورم ساختاری، کسری بودجه مزمن و ضعف اعتماد عمومی به سیاست‌های پولی، همچنان قیمت طلا را در میان‌مدت صعودی نگه می‌دارند.

ب) سناریوی شکست مذاکرات: جهش قیمت و فشار بر نقدینگی

در صورت شکست مذاکرات، انتظارات تورمی فوراً افزایش خواهد یافت. بازار ارز با شوک مواجه شده و قیمت طلا نیز به‌عنوان سپر تورمی مجدداً جهش خواهد کرد. در این حالت، حتی سرمایه‌گذاران محافظه‌کار نیز به خرید طلای فیزیکی روی می‌آورند و بازار وارد فاز هیجانی می‌شود.

آینده قیمت طلا: صعود جهانی، نوسان داخلی

در سطح جهانی

پیش‌بینی بانک‌های سرمایه‌گذاری بزرگ نظیر گلدمن ساکس، UBS و Credit Suisse حاکی از ادامه روند صعودی قیمت طلا در سال‌های آینده است. اگر نرخ بهره واقعی منفی باقی بماند، دلار به افت ادامه دهد و بانک‌های مرکزی به خرید ادامه دهند، احتمال رسیدن طلا به محدوده ۴۵۰۰ دلار در هر اونس تا سال ۲۰۲۶ دور از انتظار نیست.

در سطح داخلی

اما در ایران، آینده قیمت طلا تابعی پیچیده از عوامل سیاسی و اقتصادی است. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• نتایج مذاکرات هسته‌ای و روابط با غرب

• وضعیت بودجه و تورم رسمی و غیررسمی

• نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های بانک مرکزی

• میزان واردات طلای خام و روند تولید شمش داخلی

• رفتار سرمایه‌گذاران حقیقی در مواجهه با ریسک‌ها

پیش‌بینی کلی این است که حتی در صورت توافق سیاسی، بازگشت قیمت‌ها به سطوح پایین بسیار بعید است. از سوی دیگر، هرگونه تنش سیاسی می‌تواند قیمت‌ها را به‌شدت افزایش دهد.

طلا میان سیاست، اعتماد و سرمایه

طلا در عصر حاضر صرفاً یک فلز گرانبها نیست، بلکه آیینه‌ای از بی‌اعتمادی به سیاست‌های پولی، بحران‌های جهانی و جابه‌جایی ثروت میان نسل‌هاست. افزایش قیمت جهانی طلا نشان‌دهنده موج جدیدی از بی‌اعتمادی به نظام مالی حاکم بر دنیا، به‌ویژه دلار آمریکا، است. در مقابل، کاهش تقاضای داخلی در ایران بیانگر شکاف عمیق میان اقتصاد جهانی و واقعیت زندگی مردم در اقتصادهای تورم‌زده و محدودشده مانند ایران است.برای سرمایه‌گذاران، طلا همچنان ابزاری قابل‌اتکا باقی می‌ماند، اما در ایران، رفتار سرمایه‌گذاران تابعی از ترکیب سیاست، قیمت ارز و امید به ثبات است. در نهایت، بازار طلا را باید نه‌تنها به‌مثابه یک بازار سرمایه‌ای، بلکه به‌عنوان یک «شاخص روانی-سیاسی» تحلیل کرد؛ شاخصی که پیام‌های روشنی برای آینده اقتصاد کشورها مخابره می‌کند.