درس‌عبرت حادثه کوی‌دانشگاه چه بود؟

پای‌‌ثابت محله «شب‌مرده»

دو شنبه 1404/09/24 03:50 دسته بندی: اخبار مسکن کد خبر: 45493

گروه مسکن و شهری: حادثه تلخ قتل دانشجوی دانشگاه تهران در محله کوی‌‌‌دانشگاه از نگاه شهردار اسبق پایتخت، یک متهم شهری کاملا مرئی دارد که باید از مسیر درست آن را در محله‌‌‌های مشابه شهر مهار کرد. نقاطی از محدوده مرکزی تهران و همچنین پهنه «تهران قدیم» به دو دلیل، در سال‌های اخیر با تشدید پدیده پرمخاطره «شب‌‌‌مردگی» مواجه‌‌‌ شده‌‌‌اند و کانون محله‌‌‌های ناامن در شهر هستند. محله شب‌‌‌مرده «دو مشخصه» دارد؛ همواره مستعد جرم و جنایت و آسیب‌‌‌های اجتماعی است و شهروندان هنگام حضور در آن احساس خوف دارند.

معمای «شب‌‌‌مردگی» تهران

پیروز حناچی آخرهفته گذشته با حضور در تحریریه روزنامه «دنیای‌‌‌اقتصاد»، حادثه دردناک قتل امیرمحمد خالقی، دانشجوی دانشگاه تهران -که چهارشنبه شب 24 بهمن در یکی از کوچه‌‌‌های محله کوی‌‌‌دانشگاه مورد حمله زورگیران قرار گرفت- را از «زاویه مغفول شهری» مورد تحلیل و بررسی قرار داد. (ویدئوی این گفت‌‌‌وگو را می‌توانید از اینجا ببینید)

حناچی این آسیب‌‌‌شناسی را با شناخت سه‌‌‌بعدی که از مسائل شهر تهران به خاطر «سال‌ها سیاستگذاری در شورای عالی شهرسازی کشور»، «اداره تهران در جایگاه شهردار» و همچنین «حضور در دانشگاه تهران» دارد انجام داده است.

شهردار اسبق تهران در این گفت‌‌‌وگو با اشاره به تشدید «شب‌‌‌مردگی» در تهران طی سال‌های اخیر، به سرفصلی در ادبیات شهرسازی اشاره می‌کند که بر اساس آن مدیران شهر باید از «شکل‌‌‌گیری و بروز نقاط ناامن شهری» پرهیز کنند. محله‌‌‌های ناامن یا شب‌‌‌مرده به عنوان فضاهایی که زمینه کافی برای بروز «جرم و جنایت» را فراهم می‌کنند –متهمان مرئی- به دو صورت در تهران ایجاد شده‌‌‌اند.

از یک‌‌‌طرف، تعریف کاربری‌‌‌های غلط و خارج از طرح تفصیلی تهران در نقاطی از شهر باعث شده «تراکم پلاک‌‌‌های اداری به مراتب بیشتر از پلاک‌‌‌های مسکونی شود» و از طرف دیگر در همین محله‌‌‌های اداری و همچنین محله‌‌‌های فرسوده و نقاط دارای ضعف خدمات سکونتی و شهری، «تخلیه تدریجی جمعیت ساکن» رخ داده است. هر دو شکل این عارضه در ساعات غیراداری یعنی شب‌‌‌ها باعث «خلوتی معابر» می‌شود و امنیت شهروندان را تهدید می‌کند.

حناچی درباره ابعاد فیزیکی «شب‌‌‌مردگی» در تهران به مطالعه‌‌‌ای در سال‌های اواسط دهه 90 اشاره می‌کند. در آن مطالعه مشخص شد یک بلوک بزرگ شهری در تهران قدیمی که در حد فاصل خیابان لاله‌‌‌زار، فردوسی، میدان توپخانه و جمهوری قرار دارد فاقد «خانوار ساکن» در محله‌‌‌هاست به‌طوری که اقلیتی که شب‌‌‌ها در برخی محله‌‌‌های این محدوده ساکن بودند، «سرایدار ساختمان‌‌‌ها» بودند. این محله‌‌‌ها در دوره‌‌‌ای کاملا مسکونی بودند اما با گذر زمان به دلیل توسعه نافرم شهر خالی از سکنه شدند و شهروندانی که حضورشان به محله امنیت می‌‌‌بخشید از آنجا کوچ کردند و حالا این محله‌‌‌ها و مناطق فقط در روز «فعال» هستند و در شب، ‌‌‌ «مرده.»

پادزهر محله‌‌‌های «خلوت»

شهردار اسبق پایتخت در ادامه گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌‌‌اقتصاد» به تجربه «تامین امنیت در تپه‌‌‌های طالقانی و عباس‌‌‌آباد» و همچنین الگوهای پایتخت‌‌‌های موفق در نجات از شب‌‌‌مردگی پرداخت. حناچی در این باره تصریح کرد، در دوره‌‌‌ای و قبل از اینکه پروژه شهری «پل طبیعت» ایجاد شود، نقطه‌‌‌ ناامنی در شهر داشتیم تحت عنوان «تپه‌‌‌های طالقانی» که جنگل‌‌‌کاری شده بود و محدوده وسیعی به شکل مشجر داشت. در طول روز هم خیلی از شهروندان برای رفتن به این نقطه سبز پایتخت احساس امنیت نداشتند و گزارش‌‌‌هایی هم از ناامنی در آنجا داشتیم. حتی یک پرونده قتل هم وجود داشت که بعداز چند ماه معلوم شد.

آن زمان یک پیشنهاد این بود که برای تامین ایمنی در تپه‌‌‌های طالقانی از حضور پلیس مسلح استفاده شود اما محدوده‌‌‌ای با مساحت 35 هکتار نیازمند تیم‌‌‌های زیادی از پلیس بود، ضمن آنکه مدیران شهری در همه جای دنیا برای تامین امنیت شهروندان در فضاهای باز شهری از پلیس استفاده نمی‌‌‌کنند بلکه این کار «تخصصی‌‌‌ترین مسوولیت شهرداری و شورای‌‌‌شهر» است که باید از ایده‌‌‌ها و خلاقیت‌‌‌های معماری برای انجام آن بهره ببرند.

در آن زمان ما پیشنهاد «پل پیاده» برای اتصال دو طرف اراضی عبا‌‌‌س‌‌‌آباد را مطرح کردیم به این صورت که پل، «محل گذر» نباشد، بلکه «مقصد شهروندان برای گذران اوقات فراغت» شود. همین هم شد و امروز معضل «خلوتی» آن نقطه از شهر حل شده است ضمن آنکه «ایستگاه متروی میرداماد» هم مکمل «پل طبیعت» شد و در طول ساعات روز و شب همواره شهروندان در این محدوده حضور دارند.

حناچی معتقد است، «شب‌‌‌مردگی» نگرانی همه کلان‌‌‌شهرهای جهان است چون بخش‌‌‌هایی از مرکز شهرهای بزرگ دنیا معمولا برای کاربری‌‌‌های تجاری و اداری مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرد و در نتیجه، این نقاط در ساعات شب «خلوت» می‌شود. اما شهرداران این شهرها برای این مساله، پاسخ داشته‌‌‌اند به‌طوری که «کاربری‌‌‌های سازگار با محله‌‌‌های شب‌‌‌مرده» در این نقاط ایجاد کرده‌‌‌اند و برای ورود سرمایه‌‌‌گذاران به این محله‌‌‌ها برای «استقرار فعالیت‌‌‌های شبانه‌‌‌روزی»، امتیازها و مشوق‌‌‌هایی داده‌‌‌اند. مراکز تفریحی، کافه، ‌‌‌ رستوران، ‌‌‌ هتل و حتی آپارتمان‌‌‌سازی از جمله فعالیت‌‌‌هایی است که محله‌‌‌های شب‌‌‌مرده را پاخور شهروندان می‌کند و باعث مهار استعداد جرم‌‌‌خیزی این محله‌‌‌ها می‌شود.

حناچی در عین حال خواستار توجه مدیریت شهری تهران به 4 راهکار در این ارتباط شد؛ «پرهیز از صدور مجوزهایی که باعث خلوتی بیشتر محله‌‌‌های خلوت می‌شود»، «کاستن از بودجه سالانه بزرگراه‌‌‌سازی و تامین اعتبار پروژه‌‌‌هایی که باعث می‌شود شهروندان وقت و فضای کافی برای حضور در سطح شهر و پیاده‌‌‌روی و استفاده از حمل‌‌‌ونقل عمومی پیدا کنند»، «رسیدگی به محله‌‌‌های ضعیف شهر که خطر تخلیه جمعیتی در آنها وجود دارد» و در نهایت «مشوق‌‌‌دادن به سرمایه‌‌‌گذاران شهری برای نجات محله‌‌‌های شب‌‌‌مرده.»