اما و اگرهای سفر تاریخی ترامپ به عربستان/ پشت پرده فرش قرمزی که بن سلمان برای رئیس جمهور آمریکا پهن می‌کند؛ رابطه ریاض و واشنگتن تیره می‌شود؟
اقتصادنیوز: به باور ناظران، سفر ترامپ به عربستان می‌تواند نتایج مالی بسیاری به دنبال داشته باشد؛ هر چند رهبران دو کشور…
سه شنبه 1404/02/09 00:15 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 53850به گزارش اقتصادنیوز، موسسه مطالعاتی عرب سنتر واشنگتن دی سی با انتشار یادداشتی نوشت: دونالد ترامپ قصد دارد عربستان سعودی را پس از حضور در مراسم تشییع جنازه پاپ فرانسیس در واتیکان، به عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی خود در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش قرار دهد؛ دقیقاً همان‌طور که در سال ۲۰۱۷ انجام داد.
این سفر که گفته می‌شود در اواسط ماه مه انجام خواهد شد، نشان از دیدگاه بسیار مثبت ترامپ نسبت به عربستان سعودی و باور او به توانایی متقاعد کردن رهبری سعودی برای افزایش سرمایه‌گذاری در اقتصاد آمریکا دارد. رهبران سعودی مشتاق تجدید روابط گرم خود با ترامپ هستند؛ چراکه می‌دانند او، برخلاف جو بایدن، در زمینه حقوق بشر و مسائل این چنینی فشار چندانی بر آن‌ها وارد نخواهد کرد.
با این حال، حتی در دوران ترامپ، میان آمریکا و عربستان در خصوص برخی مسائل منطقه‌ای مانند سوریه، ایران و اسرائیل-فلسطین اختلاف نظر وجود دارد. درباره مسئله فلسطین، ترامپ احتمالاً محمد بن سلمان، حاکم عملی عربستان، را برای پیوستن به «توافقنامه‌های ابراهیم» تحت فشار قرار خواهد داد (توافقاتی که در اواخر سال ۲۰۲۰ برخی کشورهای عربی روابط رسمی با اسرائیل برقرار کردند)، اما به نظر می‌رسد که ترامپ در این زمینه انتظارات خود را کاهش داده است. او آگاه است که محمد بن سلمان، عادی‌سازی روابط با اسرائیل را به پیشرفت معنادار در مسیر تشکیل کشور فلسطینی مشروط کرده است؛ موضوعی که کابینه فعلی اسرائیل تحت هیچ شرایطی آن را نمی‌پذیرد.
پول؛ اهرم کلیدی برای رقص دیپلماتیک ریاض و واشنگتن
این موسسه مطالعاتی در ادامه آورد: ترامپ سفر ماه مه ۲۰۱۷ خود به عربستان را موفقیتی بزرگ توصیف کرده ؛ نه فقط به دلیل استقبال مثبت سران عرب از سخنرانی‌اش در ریاض، بلکه به خاطر نزدیکی بیشتر روابط آمریکا و عربستان، از جمله سفرهای بعدی محمد بن سلمان و دیگر مقامات سعودی به واشنگتن.
در سفر بن سلمان به کاخ سفید در مارس ۲۰۱۸، ترامپ در مقابل دوربین‌ها نموداری بزرگ نشان داد و مدعی بود سرمایه‌گذاری‌های گسترده سعودی در صنایع دفاعی آمریکا را به تصویر می‌کشد، تا این پیام را به مردم آمریکا بدهد که روابط نزدیک با ریاض سودآور است؛ گرچه بسیاری از این سرمایه‌گذاری‌ها پیش از روی کار آمدن ترامپ، در دوره اوباما کلید خورده بودند.
در مقابل، رهبری سعودی نیز قدردان تلاش‌های ترامپ برای حفظ وجهه عربستان در برابر انتقادات جهانی از وضعیت حقوق بشر این کشور هستند، به‌ویژه پس از قتل فجیع جمال خاشقچی، منتقد سعودی، در کنسولگری عربستان در استانبول در اکتبر ۲۰۱۸. ترامپ به شکلی آشکار تلاش کرد نتایج تحقیقات جامعه اطلاعاتی آمریکا، که محمد بن سلمان را مسئول احتمالی این قتل دانسته بود، کمرنگ جلوه دهد. او حتی در گفت‌وگویی با یک خبرنگار برجسته گفت: «من جانش را نجات دادم»، اشاره‌ای به حمایت او از محمد بن سلمان.
ترامپ مانند دوره اول ریاست‌جمهوری خود در سفر پیش‌رو به عربستان احتمالاً موضوع حقوق بشر را مطرح نخواهد کرد؛ مسئله‌ای که بدون شک مورد استقبال میزبانان سعودی‌اش قرار خواهد گرفت.
به عنوان پاداش این حمایت بی‌قیدوشرط، سعودی‌ها سرمایه‌گذاری‌هایی در آمریکا انجام دادند و همچنین به کسب‌وکارهای خانواده ترامپ کمک کردند. در سال ۲۰۲۲، محمد بن سلمان برخلاف توصیه مشاوران مالی‌اش، ۲ میلیارد دلار از صندوق سرمایه‌گذاری ملی عربستان را به شرکت سرمایه‌گذاری تازه تأسیس جرد کوشنر، داماد ترامپ، اختصاص داد؛ آن هم در شرایطی که کوشنر تجربه‌ای در مدیریت چنین سرمایه بزرگی نداشت.
در دسامبر ۲۰۲۴ سازمان ترامپ اعلام کرد که در جده، با همکاری شرکت سعودی «دار گلوبال»، یک مجتمع تفریحی به ارزش حدود ۵۳۰ میلیون دلار خواهد ساخت. علاوه بر این، گفته می‌شود پروژه‌هایی در ریاض در دست اجراست که نام ترامپ را بر ساختمان‌هایشان خواهند گذاشت. اریک ترامپ مدعی شد که این پروژه‌ها با دولت‌های خارجی مرتبط نیستند و بنابراین تضاد منافع ندارند، اما تصور دخالت یا تأیید ضمنی محمد بن سلمان در این پروژه‌ها چندان دور از ذهن نیست.
آمیختن تجارت با سیاست دولتی، از ویژگی‌های سازمان ترامپ است. در سال ۲۰۲۴، گزارش مجلس نمایندگان آمریکا نشان داد که طی فقط دو سال از دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، ۲۰ دولت خارجی مجموعاً ۷.۸ میلیون دلار در املاک ترامپ هزینه کرده‌اند که عربستان سعودی و چین در صدر فهرست بودند. برخی وکلا این پرداخت‌ها را نقض «بند درآمد» قانون اساسی آمریکا دانستند، بندی که دریافت هدیه یا امتیاز مالی از دولت‌های خارجی را بدون مجوز کنگره ممنوع می‌کند. ترامپ توانست از این اتهامات فرار کند.
به ادعای این موسسه مطالعاتی، با توجه به این سوابق، جای تعجب ندارد که یکی از نخستین سخنرانی‌های مهم ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید، در اجلاس سرمایه‌گذاری سعودی در میامی، فلوریدا برگزار شد؛ اجلاسی که یاسر الرمیان، رئیس صندوق ثروت ملی عربستان در آن حضور داشت.
ترامپ در این نشست رهبران تجاری را خطاب قرار داد و گفت: «عربستان سعودی مکان خاصی با رهبرانی خاص است.» در ژانویه ۲۰۲۵، در تماس تلفنی با محمد بن سلمان، گفته می‌شود که ولیعهد سعودی متعهد شده طی چهار سال ۶۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کند. روز بعد، ترامپ در سخنرانی مجازی خود در مجمع جهانی اقتصاد در داووس گفت که از سعودی‌ها خواست این تعهد را به یک تریلیون دلار افزایش دهند و تأکید کرد که «ما خیلی به آن‌ها لطف کرده‌ایم.»
این رویکرد، سیاست خارجی معاملاتی ترامپ را نشان می‌دهد که سعودی‌ها آن را به خوبی درک کرده‌اند. با این حال، عربستان سعودی ممکن است به درخواست ترامپ برای دریافت تعهد به یک تریلیون دلار پاسخ مثبت ندهد. در سال ۲۰۲۴ -زمانی که ترامپ هنوز در قدرت نبود- عربستان ۱۵ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری‌های خود در بازار سهام آمریکا را به دلیل نیاز به نقدینگی کاهش داد. در آوریل ۲۰۲۵، پس از اعلام تعرفه‌های جدید ترامپ و گمانه‌زنی درباره رکود اقتصادی، بازار سهام عربستان سقوط کرد و کاهش قیمت نفت درآمدهای سعودی را تحت فشار قرار داد. بنابراین احتمال دارد مقامات سعودی ترامپ را تشویق کنند که پس از پایان مهلت ۹۰ روزه اعلام‌شده در ۹ آوریل، تعرفه‌های جدید را اعمال نکند.
با وجود برخی اختلافات بر سر سیاست‌های اقتصادی، محمد بن سلمان احتمالاً به تعهد ۶۰۰ میلیارد دلاری پایبند خواهد ماند تا رابطه خوب خود با ترامپ را حفظ کند. ترامپ اوایل آوریل گفت که به عربستان بازمی‌گردد «تا شغل‌های عظیمی در آمریکا ایجاد کند»، اشاره‌ای به وعده‌های سرمایه‌گذاری سعودی‌ها. اما قیمت نفت همچنان یک نقطه اختلاف خواهد بود. ترامپ خواهان پایین آمدن قیمت نفت برای مهار تورم است، به‌خصوص با توجه به تأثیر افزایش تعرفه‌ها بر قیمت کالاها. در مقابل، عربستان سعودی به قیمت‌های نسبتاً بالا نیاز دارد تا کسری بودجه خود را کاهش داده و پروژه‌های جاه‌طلبانه‌ای چون شهر آینده‌نگر «نئوم» را تأمین مالی کند.
دیپلماسی سعودی و ابهام درباره ایران
این موسسه مطالعاتی در ادامه آورد: سفر ترامپ به عربستان فرصتی خواهد بود تا از رهبران سعودی بابت میزبانی مذاکرات آمریکا و روسیه درباره جنگ اوکراین قدردانی کند؛ نقشی که جایگاه بین‌المللی ریاض را ارتقا داده و وابستگی بیشتر واشنگتن به عربستان را رقم زده است. عربستان همچنین به‌طور غیرمستقیم به کاهش تنش میان آمریکا و ایران کمک کرده است. برخلاف یک دهه پیش، سعودی‌ها از مذاکرات جدید هسته‌ای آمریکا و ایران ناراضی نیستند و حتی به نظر می‌رسد از آن‌ها حمایت کرده‌اند.
در ۱۷ آوریل، خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان و برادر محمد بن سلمان، به تهران سفر کرد و با مقامات عالی ایران، از جمله رهبری ایران، دیدار داشت؛ نشانه‌ای از حمایت عربستان از روند دیپلماسی. با این حال، نتیجه موفقیت‌آمیز مذاکرات قطعی نیست. ترامپ در کنار تمایل به مذاکره با ایران، گهگاه تهدیدات ادعایی تندی علیه این کشور مطرح کرده است. همچنین مشاوران او بر سر این موضوع اختلاف دارند که مذاکرات صرفاً بر پرونده هسته‌ای متمرکز باشد یا مسائل دیگر مانند برنامه موشکی، فروش نفت به چین و سیاست‌های منطقه‌ای ایران گنجانده شود.
یکی دیگر از حوزه‌های اختلاف، وضعیت سوریه است. دولت ترامپ دولت جدید شام به رهبری احمد الشرع را با احتیاط زیاد رصد می کند و فهرستی از شروط را برای کاهش تحریم‌ها ارائه کرده است، از جمله نابودی سلاح‌های شیمیایی باقی‌مانده، همکاری در مقابله با تروریسم، کنار گذاشتن شبه‌نظامیان خارجی از دولت و همکاری در پیدا کردن خبرنگار آمریکایی گمشده، آستین تایس.
سعودی‌ها اما تمایل دارند به وعده‌های الشرع برای تشکیل دولتی معتدل و فراگیر فرصت بدهند. در فوریه ۲۰۲۵ از او استقبال کردند و در آوریل پذیرفتند ۱۵ میلیون دلار بدهی سوریه به بانک جهانی را پرداخت کنند. با این حال، تا زمانی که تحریم‌های آمریکا پابرجاست، بانک‌های تجاری تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارند. در این میان، ترامپ بارها تمایل خود را برای پیوستن عربستان به توافقنامه‌های ابراهیم ابراز کرده است، اما پس از جنگ اسرائیل و حماس، رسیدن به این هدف دشوارتر شده است.
عربستان سعودی همراه با دیگر کشورهای عربی حملات اسرائیل به غیرنظامیان فلسطینی را محکوم کرده و پیشنهاد ترامپ برای تخلیه فلسطینیان از غزه را رد کرده است. محمد بن سلمان حتی اسرائیل را به «نسل‌کشی» در غزه متهم کرده و مواضع تند اتحادیه عرب را تأیید کرده است. اگرچه ترامپ در آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری خود گفته بود عربستان «به‌زودی» به توافقنامه‌ها خواهد پیوست، اما اکنون با آگاهی از مواضع عربستان، در سخنرانی مارس ۲۰۲۵ در کنگره، بدون ذکر نام عربستان از گسترش توافقنامه‌های ابراهیم سخن گفت.
ترامپ همچنان تلاش خواهد کرد محمد بن سلمان را با وعده‌های اقتصادی به عنوان مشوق متقاعد کند. از همین رو، ترامپ وزیر انرژی آمریکا، کریس رایت، را در آوریل به عربستان فرستاد تا بستر را برای امضای تفاهم‌نامه همکاری در زمینه‌های کلیدی انرژی، از جمله «انرژی هسته‌ای غیرنظامی» فراهم کند؛ موضوعی که مورد علاقه سعودی‌هاست. اما این مشوق‌ها و روابط گرم، برای غلبه بر حساسیت بالای مسئله فلسطین در عربستان کافی نخواهد بود.
