بورس در گردنه مالیات

امروز در صحن علنی مجلس درخصوص یکی از مهم‌ترین ابهامات بازار سهام تصمیم‏گیری خواهد شد که شاید حل و فصل این موضوع، در حکم پایانی بر مسیر نزولی یازده روزه نماگر اصلی بازار سهام باشد. بند «س» تبصره۶ قانون بودجه که یکی از داغ‏ترین اخبار محافل و رسانه‌های اقتصادی بوده در جلسه امروز تعیین تکلیف خواهد شد. بر اساس نظر کارشناسان این بند مالیاتی، مشارکت مردم را هدف قرار داده است و این تبصره می‌تواند در حکم مانعی برای تحقق شعار سال عمل کند. مطابق این تبصره، شرکت‌های کوچک از مالیات معاف می‌شوند، اما شرکت‌های بزرگ سهم بیشتری از محل این مالیات خواهند داشت. فعالان بورسی و اقتصادی درخصوص اصلاح این بند اتفاق نظر دارند و معتقدند که در صورت تصویب این بند، بازار سهام متضرر خواهد شد. در روزهای گذشته، کلیات این بند مورد تایید قرار گرفته، اما هنوز توافقی بر سر جزئیات آن نشده است.

پس از ۳۳ روز فرسایشی و طاقت‌فرسا در بازار سرمایه به نظر می‌رسد رفتار و الگوی معاملاتی سهامداران نیز دستخوش تغییراتی شده است. برعکس تجربیات گذشته که صعود نرخ‌ در بازار ارز منجر به رشد بازار سهام می‌شد، از ابتدای سال نماگرهای سهامی نه در رویارویی با رشد ارز صعود کردند و نه در مواجهه با کاهش قیمت ارز. وضعیت بورس به جایی رسیده که حتی وجود محرک فصل مجامع نیز نتوانست بورس را وادار به نشان دادن واکنش مثبت کند. فضای کم‌رمق بازار باعث شده شاخص کل تنها در یازده روز معاملاتی دو کانال مهم را از دست بدهد و هرچه می‌گذرد بیشتر از قله اردیبهشت ۱۴۰۲ فاصله می‌گیرد.  با این وجود سه عامل اصلاح بند بورسی مالیاتی، تخفیف ۱۵‌درصدی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و نتیجه جلسه مشترک روسای سازمان‌های بورس و برنامه‌و‌بودجه می‌تواند عامل رشد بازار شود.

 شاید بتوان یک تعبیر مشخص از رفتار معامله‌گران را بیان کرد. ریسک‌های معاملاتی، چه در فاز صعودی و چه نزولی، بازار را با رکود مواجه می‌کند. این اتفاق به دلیل ایجاد ترس از دست رفتن ارزش دارایی‌ها سبب صف‌آرایی برای فروش و حتی ایجاد حباب منفی در قیمت سهام می‌شود. البته بورس ‌تهران نیز تجربیات این‌چنینی کم نداشته است. در واقع می‌توان گفت از سال ۹۹ بازار سهام به‌کرات دچار اصلاحی فرسایشی شده است و سهامداران برای ماه‌های متمادی استراتژی احتیاط پیشه کرده‌اند و بعضا نیز به در بسته خورده‌اند. ردیابی رفتار معامله‌گران حقیقی نشان‌دهنده این است که صف‌نشینی آنها رابطه مستقیمی با واقعیت‌‌های اقتصادی کشور و آنچه در این بخش رخ داده داشته است. به این ترتیب با توجه به فضای مبهم و ناپایدار اقتصادی، نمی‌توان سطح انتظارات از میزان تاب‌آوری سهامداران در مواجهه با وضعیت مذکور را بالا برد.

با توجه به اینکه در سال‌های اخیر بازار سرمایه به‌شدت تحت‌تاثیر ریسک‌های اقتصادی و غیر‌اقتصادی از روند صعودی بازمانده است، سهامداران نیز به این واقعیت پی برده‌اند که نوسانات قیمت سهام رابطه مستقیمی با وضعیت متغیرهای اثرگذار و ریسک‌های گوناگون دارد. به‌ویژه اینکه تجربه نشان می‌دهد در جایی که حتی ریسک‌های غیراقتصادی فروکش کرده‌اند، برخی از سیاستگذاری‌های اقتصادی به عنوان مانعی جدی در برابر عملکرد مطلوب بنگاه‌های اقتصادی و کسب سود واقعی عرض‌اندام کرده‌اند. سهامداران نیز به‌ناچار برای یافتن راه فرار از این دور باطل، طبیعتا به سمت درهای خروج می‌روند. به این ترتیب در بازاری که رسیدن به یک سود واقعی و پایدار با ابهامات فراوان مواجه باشد و چشم‌انداز روشنی نتوان برای آن به تصویر کشید، ورود به «فاز رکود فرسایشی» دور از انتظار نیست.

 پابرجایی شرایط فوق در وهله نخست می‌تواند ورود سهامداران به یک راه احتمالی را مسجل کند. در این شرایط خروج پول سرعت خواهد گرفت و کفه داد‌وستدها به‌سختی به سمت تقاضا متمایل خواهد شد. شاید در نگاه اول رفتار انتخابی سهامداران جذاب نباشد اما در عمل وقتی بورس در عبور از رکود، تعلل می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت سهامداران عمدتا خرد تا این حد بتوانند فرازوفرودهای فرسایشی قیمت‌ها را هضم کنند. آنچه از ابتدای سال در بازار سهام رخ داده است به‌وضوح بر این نکته تاکید می‌کند. کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که در مقطع کنونی بورس با مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی، چه در داخل و چه در خارج از کشور، درگیر است. این موضوع می‌تواند عملکرد و سودآوری بنگاه‌های اقتصادی را مورد هدف قرار دهد.

به همین دلیل سال ۱۴۰۳ یکی از دشوارترین سال‌ها برای بورس تهران است. در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به روند نزولی بورس از هفته دوم اردیبهشت، اظهار کرد: تا زمانی که بازار با یک محرک مثبت و خبر مثبت روبه‌رو نشود، نوسانات ریزشی ادامه دارد. این در حالی است که در روزهای گذشته بازار بعد از خبر تامین مالی دولت از طریق فروش اوراق، وارد مخمصه جدیدی شده است. اگر تا هفته‌های قبل امیدواری اندکی در خصوص احتمال کاهش نرخ بهره وجود داشت، اکنون این سناریو از روی میز معامله‌گران حذف شده است. به این ترتیب خرید سهام دیگر منطقی نخواهد بود. اگرچه نرخ بهره برای کنترل تورم ابزاری مهم محسوب می‌شود اما از آنجا که دستکاری نرخ بهره نیازمند اجرایی شدن چندین پیش‌شرط است که در ایران برقرار نیست، نرخ بهره اثرات منفی زیادی بر بورس و حتی وضعیت اقتصادی کشور گذاشته است و سبب تحمیل فشار مضاعف به بانک مرکزی نیز خواهد شد.

در انتظار شوک مثبت

روند بازار سرمایه بعد از سال ۹۹ نشان می‌دهد این بازار تا چه میزان «خبرمحور» است. بنابراین وقتی همه اخبار علیه بازار سرمایه است، اصلاح و ریزش متوقف نخواهد شد. دلار نیز در روز گذشته نشان داد که مقاومت چندانی برای عقبگرد قیمتی ندارد و حتی به سمت کانال ۶۰هزار تومان حرکت کرد. نوسانات کاهشی قیمت دلار به عنوان یکی از عوامل موثر در عقبگرد بازار سهام مطرح است. طبیعتا در شرایطی که بازارهای موازی در حال ریزش هستند، حرکت خلاف این مسیر تنها در صورتی محقق خواهد شد که شوک ناشی از اخبار مثبت در زمین بورس‌بازان بنشیند. در حال حاضر اوضاع به نفع بورس نیست.  شاخص سهام از ابتدای سال نه‌تنها بازدهی مثبت را درکارنامه خود ثبت نکرده بلکه ۱.۵۶درصد از ارتفاع خود را از دست داده است.

یازده روز است که شاخص کل بورس در یک وضعیت قرمز به سر می‌برد. این نماگر که در هفته نخست اردیبهشت توانست صعودی قابل‌توجه را به ثبت برساند، در روزهای گذشته به سبب تردید سرمایه‌گذاران در بازار، نشانه‌ای از رونق را به نمایش نگذاشت. با‌این‌حال برخی از کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که اصلاح بند (س) تبصره ۶قانون بودجه ۱۴۰۳ و حذف محدویت‌های مشوق‌های مالیاتی می‌تواند امیدواری جدیدی را در بازار ایجاد کند. علاوه بر این موضوع بازار در انتظار یک تصمیم بزرگ است.  این موضوع مهم که می‌تواند محرک بازار سهام باشد امروز (سه‌شنبه) در صحن علنی مجلس بررسی خواهد شد.

پیشنهاد تخفیف ۱۵درصدی نرخ خوراک مایع پتروشیمی‌ها اگر با موافقت روبه‌رو شود، برای بازار از اهمیت فراوانی برخوردار است. همان‌طور که می‌دانیم اتفاقات منفی در خصوص نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بورس را از اردیبهشت ۱۴۰۲ در منگنه معاملاتی قرار داد. اکنون در صورت موافقت با تخفیف ۱۵درصدی به صنایع مرتبط، سناریوی حرکت بورس به سمت رونق جدی خواهد شد.  نتیجه جلسه سازمان بورس با رئیس‌جمهور برای بورسی‌ها بسیار مهم است؛ بنابراین جلسه هیات دولت برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است و تصمیمات نهایی در زمینه بازار سرمایه تکلیف بازار را تا حدودی روشن خواهد کرد.

در جلسه مشترک روسای سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان برنامه‌وبودجه، پیش‌شرط‌های استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تحقق رشد اقتصادی و مسوولیت دولت برای ایجاد فضای مطمئن و آرام در بورس مورد بحث قرار گرفت. در این جلسه مشترک که با حضور اعضای شورای عالی بورس، مدیران ارکان بازار سرمایه، فعالان بازار سرمایه و نمایندگانی از ناشران و نهادهای مالی بازار در سازمان برنامه‌وبودجه برگزار شد، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و ثبات در قواعد اقتصادی دو پیش‌شرط استفاده از ظرفیت‌های بالای بازار سرمایه برای تحقق رشد اقتصادی دانسته شد. اما باید دید سرانجام این رفت‌و‌آمدها به کجا خواهد انجامید.

بورس می‌تواند در صورت محقق شدن این موضوعات وارد مرحله صعود شود. بررسی‌ها حکایت از این واقعیت دارد که بورس در شرایط کنونی با توجه به سخت‌تر شدن سیاست‌های پولی در کشور، برای عبور از دوران رکودی خود کار سختی را در پیش خواهد داشت. مضاف بر این، فاصله حدود ۴۳درصدی نرخ دلار نیمایی با بازار آزاد به برخی خوش‌بینی‌ها درخصوص بسته شدن شکاف عمیق موجود میان قیمت رانتی و نرخ بازاری می‌افزاید.

یکی از مهم‌ترین مسائلی که می‌تواند امیدواری را به بازار سهام در راستای تداوم کاهش در نرخ دلار آزاد تزریق کند، این است که می‌تواند ارزش فروش ‌ریالی در نمادهای ریالی بازار را افزایش دهد و سبب شود این دسته از نمادها از این طریق بر بازار سهام اثر بگذارند. اما با نگاهی اجمالی می‌توان دریافت که فعالان بورسی در روزهای اخیر میل چندانی به معامله‌ کردن ندارند و حتی اگر نسبت به آینده خوش‌بین هم باشند، سعی می‌کنند تا تعیین‌تکلیف وضعیت متغیرها فعلا جانب احتیاط را در پیش ‌بگیرند.

افت شاخص‌کل بورس برای یازدهمین روز معاملاتی متوالی

پایان روند نزولی بورس؟

دنیای اقتصاد-علی عبدالمحمدی : شاخص‌کل بورس در روز گذشته، 31‌هزار واحد از ارتفاع خود را از دست داد تا افت 1.45‌درصدی نماگر اصلی بازار سهام، موجبات ثبت یازدهمین افت متوالی این شاخص را فراهم آورد. از هشتم اردیبهشت سال‌جاری، رنگ سرخ، مهمان تابلوی معاملات بوده و در این یازده روز شاخص‌کل 6.26‌درصد از ارتفاع خود کاسته  و از کانال 2.3‌میلیون‌واحدی به میانه‌های کانال 2.1‌میلیون‌واحدی رسیده‌است.

در جریان معاملات روز گذشته بازار سهام، 462‌میلیارد‌تومان پول حقیقی از گردونه معاملات سهام خارج شد تا قهر و غضب سهامداران با این بازار همچنان ادامه‌دار باشد. ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز که شامل سهام و حق‌‌‌‌‌تقدم می‌شود، رقم 3‌هزار و 351‌میلیارد‌تومان را ثبت کرد که بازنمای رکود معاملاتی عمیق حاکم بر صحنه معاملات سهام در روزهای کنونی است. در معاملات روز دوشنبه، شاخص هموزن با افت 1.76‌درصدی همراه شد تا بازدهی این شاخص نیز به مانند شاخص‌کل، از ابتدای سال ‌در محدوده منفی قرار بگیرد. گفتنی است که در سال‌جاری، شاخص‌کل 1.6 و شاخص هموزن نیز 3.6‌درصد از ارتفاع خود را از دست داده‌اند. در فرابورس اما شتاب افت قیمت‌ها بیشتر بود و شاخص‌کل این بازار کاهش 1.89‌درصدی را تجربه کرد تا ماحصل این روز سرخ، افت 5.5‌درصدی شاخص فرابورس در سال‌جاری باشد.

چرا افت فرابورس از بورس بیشتر است؟

همان‌طور که در بخش قبلی گفته شد، در سال‌جاری، شاخص‌کل بورس و فرابورس به ترتیب افت 1.6 و 5.5‌درصدی را ثبت کرده‌اند. سوالی که با مشاهده این آمار و ارقام ممکن است به ذهن برخی از سرمایه‌گذاران خطور کند این است که؛ چرا افت شاخص‌کل فرابورس از همتای بورسی خود بیشتر بوده‌است؟ در پاسخ به سوال مذکور می‌توان دو دلیل مهم را برشمرد، اول اینکه شاخص‌کل فرابورس در بطن محاسبات خود سهام موجود در بازار پایه را دارد و طبیعتا در شرایطی که کلیت بازار در یک روند نزولی قرار دارد، هیچ استقبالی از این گروه از سهام بازار که ریسک بیشتری نیز در متن خود دارند به‌عمل نمی‌آید و تاثیر منفی این موضوع در شاخص‌کل فرابورس نمایان می‌شود. موضوع دوم نیز به نمایندگی شاخص‌کل بورس از کلیت بازار سهام بازمی‌‌‌‌‌گردد. در مواقعی که قصد حمایت تصنعی از بازار وجود داشته‌باشد، برای شاخص‌‌‌‌‌سازی و مقاصد این‌چنینی اقدام به حمایت از سهام شاخص‌‌‌‌‌ساز موجود در بورس می‌شود، پس می‌توان گفت که حمایت تصنعی از شاخص‌کل بورس و وجود سهم‌‌‌‌‌های پرریسک بازار پایه‌‌‌‌‌ای در محاسبه شاخص فرابورس، دو عاملی است که سبب می‌شود در بازه‌های زمانی مختلف، عملکرد شاخص‌کل فرابورس بدتر از شاخص‌کل بورس باشد.

وضعیت بازارهای دارایی

روز گذشته دلار در بازار آزاد برای اولین‌بار بعد از سلسله حوادث فروردین ماه وارد کانال 59‌هزار‌تومان شد. متعاقبا این موضوع موجبات افت صندوق‌های طلا را نیز فراهم کرد و این صندوق‌ها یکدست سرخ‌پوش به‌کار خود پایان دادند. نکته‌‌‌‌‌ای که از رصد این روزهای بازارهای دارایی قابل‌استنباط است، فروکش‌کردن فضای هیجانی در بازارها است. تقاضای سفته‌‌‌‌‌بازانه و سوداگرانه از بازار ارز، طلا و سکه رخت بربسته و در بازار طلا و سکه، تقاضای مصرفی نیز فعلا دست نگه داشته‌است تا شاید در قیمت‌های پایین‌تر موفق به خرید شود. در بورس اوراق‌بهادار تهران نیز سلسله عواملی که به کرات در گزارش‌های قبلی «دنیای‌اقتصاد» بدان پرداخته ‌شده‌است، سبب‌شده تا تقاضا از این بازار گریزان شود. اختلاف دلار نیمایی با دلار بازار آزاد، رخت بربستن اعتماد از بازار سهام، افت قیمت دلار بازار آزاد به کانال 59‌هزار‌تومان و مخابره‌‌‌‌‌نشدن اخبار امیدوارکننده از وضعیت بنیادی شرکت‌ها مانند تجدیدارزیابی و... سبب‌شده تا بازار سهام کماکان مهجور واقع شده و بازدهی آن در سال‌جاری در دامنه منفی قرار بگیرد.

محرک‌های آتی بازار

از اواسط معاملات دیروز، نشانه‌های مثبتی در معاملات صندوق‌های اهرمی که این روزها به لیدر بازار تبدیل شده‌اند، پدیدار شد و قیمت این صندوق‌ها از محدوده‌های کف ثبت‌شده روزانه تا حوالی صفر تابلوی معاملاتی رشد کرد، این موضوع سبب شد تا برخی از سهامداران با امیدواری بیشتری، منتظر شروع معاملات روز سه‌شنبه بورس تهران باشند. اصلاحات بند(‌س) از تبصره‌6 بودجه‌ در روز سه‌‌‌‌‌شنبه در مجلس بررسی و رای‌‌‌‌‌گیری خواهد شد و مطمئنا بازار نیم‌‌‌‌‌نگاهی به نتایج این موضوع خواهد داشت. پیشنهاد تخفیف 15‌درصدی خوراک مایع پتروشیمی‌ها نیز که منتظر امضای معاون اول رئیس‌جمهور است نیز از دیگر اخباری است که تعیین‌تکلیف‌شدن آن می‌تواند بازار را با استقبال مواجه سازد. به هر روی باید منتظر ماند و دید که روند اسفناک فعلی بورس تهران بالاخره در معاملات روز سه‌‌‌‌‌شنبه به پایان خواهد رسید، ‌یا خیر.