موضوع انحصار زیرساخت بر پهنای باند، فرافکنی است

 این موضوع در گفت‌وگویی با بهزاد اکبری، رئیس شرکت زیرساخت مطرح شد و او در این مورد گفت: «پهنای باند بین‌الملل به دلایل حاکمیتی در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت است و هیچ شرکت دیگری در این خصوص فعالیتی نمی‌کند. برای این موضوع مصوبات بالادستی وجود دارد و به نظر من این انحصار هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند.»

فیبر نوری؛ ناجی اینترنت ثابت

یکی از چالش‌های بهبود کیفیت اینترنت در کشور همواره توسعه‌نیافتگی اینترنت ثابت و وجود اختلال‌های مکرر در آن بوده است. نظرات کاربران در فضای مجازی همواره حاکی از آن است که رضایت آنها در استفاده از سرویس‌های مختلف اینترنت ثابت و خانگی با اختلال و کندی همراه است؛ موضوعی که کارشناسان دلیل عمده آن را مربوط به عدم توسعه فیبر نوری در کشور و استفاده از سیم‌های مسی قدیمی می‌دانند. همچنین بر اساس گزارش تحلیلی که موسسه مستقل دیتاک به تازگی منتشر کرده، اکنون احساسات منفی ابراز شده توسط کاربران از انواع اینترنت ثابت و همراه در ایران بیش از ۴۶ درصد است. نارضایتی از اینترنت‌های همراه نیز بیش از ۶۷ درصد نوشته‌ها را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که میزان توییت‌های مثبت برای استفاده از انواع اینترنت در ایران به بیش از ۲۸ درصد هم نرسیده است. در این بین بیش از ۷۰ درصد شکایات به دو موضوع مربوط می‌شود؛ کیفیت اینترنت و فیلترینگ. 

در همین راستا بهزاد اکبری، رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت، در خصوص اقدامات انجام شده برای بهبود وضعیت اینترنت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «در کوتاه‌مدت نمی‌توان کاری برای اینترنت ثابت کرد. تا زمانی که ارتباطات ما روی ADSL است، مشکل سرویس نیز وجود خواهد داشت. البته اکنون وزارت ارتباطات دو موضوع را برای بهبود کیفیت دنبال می‌کند؛ نخست توسعه فیبر نوری که اقدام سختی هم محسوب می‌شود و در تمام کشورهای دنیا ضریب نفوذ فیبر بالا نیست و زمان‌بر است و سپس یک اقدام میان‌بر نیز توسعه ارتباطات بی‌سیم ثابت‌(fwa) در قالب ۵G یا ۴G است. اخیرا کمیسیون تنظیم مقررات مصوب کرده است که طیف فرکانسی جدیدی را به اپراتورهای بی‌سیم ثابت واگذار کند تا آنها بتوانند بخش ارتباطات ثابت را تقویت کنند. این اقدام طی چند ماه آینده می‌تواند کمک و بخش ارتباطات بی‌سیم ثابت را تقویت کند تا کیفیت سرویس بهتری نیز ارائه شود، ولی بهبود کیفیت سرویس کلا در بخش ارتباطات ثابت بدون گسترش و اتصال فیبر امکان‌پذیر نیست.»

او همچنین عدم توسعه ارتباطات ثابت را از عوامل موثر بر کیفیت سرویس شبکه موبایل می‌داند و در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «تا حد محدودی ضریب نفوذ فیبر نوری وجود دارد که کافی نیست و بدون توسعه ارتباطات ثابت، کیفیت سرویس در شبکه موبایل ارتقا نمی‌یابد. در حال حاضر مشکلات ارتباطات ثابت ما روی شبکه موبایل نیز تاثیرگذار است، زیرا بیش از ۷۰ درصد ترافیک مصرفی کشور در بستر شبکه‌های سلولی و شبکه‌های موبایل و تنها کمتر از ۳۰ درصد در بستر شبکه‌های ثابت است. این در حالی است که این ماجرا در دنیا برعکس است. تا زمانی که تحولی در ارتباطات ثابت ایجاد نشود مشکلات‌ کیفیت سرویس ادامه خواهد داشت. البته این کاری نیست که در کوتاه‌مدت انجام شود و باید برای آن جهت‌گیری درستی وجود داشته باشد. همچنین باید به سمت فیبر نوری حرکت کنیم؛ اگر این اتفاق بیفتد حجم بسیار زیادی از ترافیک شبکه موبایل هم روی شبکه‌های ثابت آپلود خواهد شد و سرویس شبکه‌های موبایل نیز ارتقا پیدا می‌کند.»

کیفیت؛ مشکلی در لایه‌های پایین‌تر

انحصار در واردات پهنای باند بین‌الملل و تاثیر آن بر روند کند توسعه ارتباطات، اگرچه موضوعی تازه نیست، اما همیشه محل بحثی بی‌نتیجه بوده است. کارشناسان معتقدند که انحصار دولت در حوزه فیبر نوری هم به واردات پهنای باند بین‌الملل بازمی‌گردد؛ انحصاری که اکنون تنها در دست شرکت ارتباطات زیرساخت است و هیچ شرکت خصوصی اجازه ورود به آن را ندارد. سعید سوزنگر، کارشناس شبکه پیش از این در این خصوص به «دنیای اقتصاد» گفته بود: «پهنای باند بین‌الملل کاملا در انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و به صورت محدود پژوهشگاه دانش‌های بنیادی قرار دارد. یکی از خواسته‌های اکوسیستم اقتصاد دیجیتال این است که دولت از واردات پهنای باند در بستر فیبر نوری رفع انحصار کند. ذات اینترنت بر پایه توزیع‌شدگی و شفافیت است. در کشور ما هر دوی این مقوله‌ها در حال نقض شدن است و از تمام کشورها پهنای باند را وارد می‌کنیم، از لب مرز تا تهران آن را می‌آوریم و در تهران روی آن فیلترینگ اعمال می‌کنیم. در این بین حتی شرکت‌هایی که فیبر زیردریایی یا مرزی دارند، آن را به شرکت زیرساخت تحویل می‌دهند. متمرکز بودن پهنای باند در کشور و اینکه هیچ شرکت دیگری حق ندارد پهنای باند بین‌الملل وارد کشور کند، نرخ اینترنت را نیز غیررقابتی می‌کند؛ بنابراین باید از واردات پهنای باند بین‌الملل انحصارزدایی شود که در نهایت رقابت و شفافیت را به همراه دارد.»

البته این اظهارنظرها در حالی است که بهزاد اکبری، رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت، این انحصار را عاملی برای مشکلات کیفیت اینترنت نمی‌داند و در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «پهنای باند بین‌الملل به دلایل حاکمیتی در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت است و هیچ شرکت دیگری در این خصوص فعالیتی نمی‌کند. برای این موضوع مصوبات بالادستی وجود دارد و به نظر من این انحصار هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. این موضوع ارتباطی به شرکت ارتباطات زیرساخت ندارد، بر اساس نظر کارشناسی من انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت در بحث پهنای باند بین‌الملل هیچ تاثیر منفی بر کیفیت سرویس نداشته و اکنون مشکل کیفیت سرویس در لایه‌های پایین‌تر است و مشکلی در ارتباطات وجود ندارد. در شرایط فعلی صحبت از انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت فرافکنی است و مشکل به لایه‌های پایین‌تر مانند شبکه‌های درون‌شهری و درون استانی بازمی‌گردد.»

عدم تعامل بین‌المللی؛ مانع اصلی توسعه اینترنت

اکبری همچنین معتقد است که اگر این مسائل حل شود شرکت ارتباطات زیرساخت گلوگاه توسعه آی‌سی‌تی کشور نخواهد بود و تاکنون هم پیشرو بوده است. او در این باره نیز بیان می‌کند: «حل مشکلات پایین‌دستی نیاز به سیاست‌های روشن و قطعی دارد. طی چند سال گذشته بخش آی‌سی‌تی کشور ضعیف شده است و اگر زودتر چاره‌ای برای این کار نیندیشیم شاید آن مسائلی که برای بخش انرژی به وجود آمد، برای ارتباطات هم به وجود بیاید. اکنون درآمد اپراتورها اصلا قابل مقایسه با درآمد اپراتورهای بسیار کوچکی که در منطقه فعالیت دارند، نیست. ۸۰ درصد سرمایه‌گذاری اپراتورهای منطقه منشأ ارزی دارد. رفع این مسائل مستلزم این است که سیاست‌هایی اتخاذ شود که بازگشت سرمایه تضمین شود. عدم توسعه بخش آی‌سی‌تی فقط اکوسیستم دیجیتالی کشور را ضعیف نمی‌کند. صنایع ما هم نیاز به تحول دارند؛ اگر این تحول در بخش آی‌سی‌تی ایجاد نشود، صنایع دیگر ما هم برای تحول قطعا دچار مشکل خواهند شد.»

البته اکبری عدم تعامل بین‌المللی در این عرصه را یکی از موانع اصلی در توسعه اینترنت و اقتصاد دیجیتال می‌داند؛ موضوعی که معتقد است در رویداد ایران‌کریدور نیز درباره آن بحث شده و توافق‌هایی صورت گرفته است. اکبری در این خصوص نیز بیان می‌کند: «ما اکنون نزدیک به ۳ ترابیت ترانزیت ترافیک داریم و کشورهای مختلفی از مسیر ایران استفاده می‌کنند و به این موضوع آگاه هستند که در منطقه کمتر شبکه‌ای به پایداری شبکه ما وجود دارد. شبکه فیبری ما در منطقه بی‌نظیر است؛ بنابراین همه نسبت به کیفیت سرویس شبکه آگاه هستند. ما اکنون از کشورهای همسایه سرویس می‌گیریم که اصلا قابل مقایسه با شبکه داخلی نیست. اگر ارتباطات ما با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی بیشتر باشد و تعاملات بیشتر نیز صورت بگیرد، قطعا تاثیرگذار خواهد بود. بعد از رویداد ایران‌کریدور با اپراتورهای داخلی جلساتی برگزار شد و به آنها گفته شد که وزارت ارتباطات و شرکت زیرساخت از ورود بخش خصوصی حمایت می‌کند. حتی بخش خصوصی می‌تواند در بازار منطقه کار بازاریابی را انجام دهد و در زیرساخت‌های منطقه‌ای خارج از ایران هم سرمایه‌گذاری کند.»

پس از همه مشکلات و محدودیت‌ها، بحث توسعه سهم اقتصاد دیجیتال یکی از موضوعاتی است که با توجه به تحریم‌ها و محدودیت موجود در کشور طی سال‌های گذشته رشد چشمگیری نداشته و مورد انتقاد بخش خصوصی و بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است. اکبری در این باره نیز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگر بخواهیم سهم اقتصاد دیجیتال را از اقتصاد کشور بالا ببریم حداقل بر اساس برنامه هفتم باید اقتصاد دیجیتال ۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص دهد. بزرگ شدن اقتصاد دیجیتال عملا به این بستگی دارد که این زیرساخت‌ها توسعه پیدا کنند. اما متاسفانه در چند سال گذشته ما نه تنها در بخش دسترسی پیشرفت نداشتیم، بلکه پسرفت هم کرده‌ایم. به خصوص در بخش ارتباطات ثابت ما عقب هستیم و هنوز در اغلب موارد از تکنولوژی قدیمی و از دور خارج شده ADSL استفاده می‌شود.»

ایران؛ جغرافیای خاص‌ برای ترانزیت داده

رئیس شرکت زیرساخت معتقد است که با توجه به مشکلات کنونی مساله سرمایه‌‍‌‌گذاری از سوی شرکت‌های خصوصی در این حوزه نیز تحت تاثیر قرار گرفته است و در این باره توضیح می‌دهد: «متاسفانه تاکنون بخش خصوصی ما در بازار بین‌الملل فعال نبوده، این در حالی است که پتانسیل بخش خصوصی ما از هر نظر خیلی بیشتر از شرکت‌های کوچکی است که اکنون در منطقه ایفای نقش می‌کنند. اپراتورهای داخلی برای سرمایه‌گذاری نیاز به این دارند که چشم‌انداز روشنی داشته باشند. البته مسائلی مانند تعرفه هم وجود دارد که آن هم باید حل شود. هیچ راهی جز این وجود ندارد که روی ارتباطات ثابت سرمایه‌گذاری کنیم. این اتفاق الزاماتی دارد که سازمان تنظیم مقررات و وزارتخانه آن را با همکاری اپراتورها دنبال می‌کنند.»

 بهزاد اکبری اهداف دنبال شده در رویداد ایران‌کریدور را در همین راستا می‌داند و در این باره توضیح می‌دهد: «در این رویداد اعلام کردیم که ما به عنوان شرکت زیرساخت می‌توانیم کشورهای منطقه را از هر مرز ایران به مرز دیگری متصل کنیم. ما حتی این مورد را اعلام کردیم که این آمادگی را داریم که مدارها را از هر مرزی ارائه دهیم و یک ماه رایگان به صورت آزمایشی این مدار را برقرار کنیم تا مشتریان بتوانند از آن استفاده کنند. ابتکار دومی که ما برای آن اعلام آمادگی کردیم سرمایه‌گذاری مشترک در فیبر‌های دریایی در خلیج فارس است که اعلام کردیم می‌توانیم به صورت دوجانبه با تمامی کشورهایی که در خلیج فارس هستند پروژه فیبر مشترک را اجرا کنیم.»

اکبری ابتکار سوم در این رویداد را به ویژگی‌های خاص جغرافیایی ایران مربوط می‌داند و می‌گوید: «ابتکار سوم مطرح شده از سوی ما در این رویداد مربوط به توسعه مراکز داده ابری و مراکز داده زیرساخت‌های هوش مصنوعی است. موقعیت جغرافیایی که ما داریم باعث می‌شود نقاط شمالی کشور برای محاسبات ابری و همچنین برای محاسبات هوش مصنوعی بسیار مناسب باشند. از این ابتکارها استقبال خوبی صورت گرفت و توافق‌نامه‌هایی هم امضا شد. در این راستا، توافق‌نامه‌ای هم با «عمانتل» امضا شد که محوریت آن ترانزیت ترافیک از خاک ایران به سمت اروپا بود و همچنین اتصال ما به مراکز داده و محتوایی که در عمان میزبانی می‌شوند نیز مورد توجه قرار گرفت.» او در ادامه به بخش‌هایی اشاره می‌کند که در آنها جایگزینی برای ایران وجود ندارد و می‌گوید: «به عنوان مثال برای ارتباط کشورهای حاشیه خلیج فارس به کشورهای شمال ایران اگر اتصال از مسیر ایران باشد در ۳۰میلی‌ثانیه این اتصال صورت می‌گیرد، اما اگر بخواهند مسیر جایگزینی انتخاب کنند باید از طریق کانال سوئز و دریای مدیترانه باشد که اتصال را تا ۱۲۰‌میلی‌ثانیه افزایش می‌دهد.»

مدیرعامل شرکت زیرساخت در حالی بر نقاط قوت ایران در زمینه ترانزیت داده تاکید می‌کند که در داخل مرزهای کشور همچنان با مشکلات جدی و البته قدیمی در زمینه توسعه ارتباطات، کیفیت و قیمت اینترنت مواجه هستیم که به عقیده بسیاری از کارشناسان به دلیل انحصار بلندمدت دولت و جلوگیری از ورود بخش خصوصی ایجاد شده است. آنها معتقدند در صورتی‌ که وزارت ارتباطات بتواند شرایطی را فراهم کند که بخش خصوصی نیز به این حوزه وارد شود، قطعا در آینده هم کیفیت اینترنت بهبود می‌یابد و هم سودآوری و توسعه اقتصاد دیجیتال سرعت بیشتری خواهد گرفت.