پشت پرده رسانه‌ای شدن میزبانی رم از راند دوم مذاکرات ایران و آمریکا/ تهران و واشنگتن برای به حاشیه راندن تروئیکای اروپا هم‌صدا شدند؟
اقتصادنیوز: در حالی که قرار بود دور دوم رایزنی‌های ایران و آمریکا، در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شود، به ناگهان تهران…
دو شنبه 1404/02/01 12:02 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 52315به گزارش اقتصادنیوز، امواج مدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: پیشنهاد در مسقط مطرح شد، پس از گفت‌وگوهای غیرمستقیم بی‌سابقه میان مقام‌های ایرانی و آمریکایی که با میانجی‌گری عمان صورت گرفت؛ دور بعدی رایزنی‌ها می‌بایست به اروپا منتقل شود.
به ادعای «امواج مدیا»، این پیشنهاد از سوی وزیر امور خارجه عمان مطرح شد. انگیزه آن هم کاملاً روشن بود؛ برای اینکه استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، مجبور به پروازهای ۱۷ ساعته برای شرکت در مذاکرات فشرده پیش‌رو نباشد. در حالی که فاصله تهران تا مسقط تنها دو ساعت است و برای سفر یک‌روزه کاملاً مناسب است.
پشت پرده انتقال مذاکرات به رم و مخالفت اخیر تهران
این وبگاه در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد: هیچ‌کدام از هیئت‌های حاضر با پیشنهاد عمان مخالفت نکردند. به گفته یک مقام ارشد ایرانی در تهران، این پیشنهاد شامل «دو یا سه گزینه برای محل برگزاری، از جمله ایتالیا» بود که در نهایت برگزاری نشست در رم مورد توافق دو طرف قرار گرفت.
تنها شرط ایران این بود که مذاکرات به بریتانیا، فرانسه یا آلمان منتقل نشود؛ کشورهایی که در مجموع با عنوان «تروئیکای اروپایی» شناخته می‌شوند. این سه کشور اروپایی که پیش‌تر از شرکای اصلی در تعاملات ایران و آمریکا بودند، از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه، کاملاً کنار گذاشته شده‌اند.
به ادعای امواج مدیا، فردای آن روز، مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه و یکی از حاضران در مذاکرات عمان، در جلسه‌ای با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، گزارشی از اتفاقات رخ داده در مسقط ارائه کرد. او توضیح داد که مذاکرات غیرمستقیم در محل اقامت وزیر خارجه عمان برگزار شده و دو هیئت در اتاق‌های جداگانه مستقر بودند. همچنین تأیید کرد که دور دوم مذاکرات قرار است در یک کشور اروپایی برگزار شود، اما عمان همچنان نقش میانجی را ایفا خواهد کرد. به گفته یک منبع سیاسی بلندپایه در تهران که نخواست نامش فاش شود، دلیل عدم اعلام کشور میزبان، جلوگیری از ایجاد هیاهوی رسانه‌ای در محل مذاکرات آتی بود.
در حالی که «امواج مدیا» در تاریخ ۱۲ آوریل گزارش داده بود که دور بعدی مذاکرات هسته‌ای احتمالاً در اروپا برگزار می‌شود، وب‌سایت «آکسیوس» روز بعد اعلام کرد که محل برگزاری در ایتالیا خواهد بود. پس از آن، وزیر خارجه ایتالیا، آنتونیو تاجانی، تأیید کرد که دولتش با «درخواست طرف‌های ذی‌ربط و عمان، که نقش میانجی را ایفا می‌کند» موافقت کرده است.
او با توصیف رم به‌عنوان «پایتخت صلح و میانجی‌گری»، گفت: «این نخستین بار نیست که چنین نشست‌هایی در کشور ما برگزار می‌شود و ما آماده‌ایم هر کاری که لازم باشد انجام دهیم و از همه مذاکراتی که می‌تواند به حل مسئله هسته‌ای و همچنین تحقق صلح منجر شود، حمایت خواهیم کرد».
اما طبق گفته یک منبع سیاسی در تهران، قرار بود این مذاکرات که برای ۱۹ آوریل برنامه‌ریزی شده بود، در محل نمایندگی دیپلماتیک عمان در رم برگزار شود. با این حال، بامداد ۱۵ آوریل، سخنگوی وزارت خارجه ایران، سید اسماعیل بقایی، اعلام کرد که «پس از مشورت‌ها»، مذاکرات به عمان منتقل خواهد شد. این تغییر ناگهانی موجب گمانه‌زنی‌هایی شد؛ از جمله تمایل ایران به کشورهای دیگر مانند سوئیس یا نشانه‌هایی از تنش میان ایران و اروپا.
منبع ارشد ایرانی که خواست نامش فاش نشود، اعلام کرد که اعلامیه بقایی در پی پیامی از سوی عمانی‌ها در اواخر ۱۴ آوریل صادر شد که طی آن گفته شد «برگزاری مذاکرات در ایتالیا با پیچیدگی‌هایی روبرو است».
بی‌اعتباری تروئیکای اروپایی در برابر ایران
طبق گفته همان منبع در تهران، وزیر خارجه عمان پیشنهاد کرد که مسقط همچنان «بهترین گزینه» است و توضیح داد که ویتکاف به دلیل حضور جی دی ونس، معاون رئیس‌جمهور در رم برای رویدادی دیگر، امکان دیدار در ایتالیا را ندارد. در نهایت، دولت ترامپ با برگزاری دور دیگری از گفتوگو در عمان موافقت کرد؛ چرا که انتقال مذاکرات به کشور اروپایی دیگر می‌توانست با دشواری‌هایی همراه باشد.
این وبگاه در ادامه ادعا کرد: ممکن است ماجرای مکان مذاکرات کم اهمیت به نظر برسد، اما واقعیت این است که این ماجرا نشان‌دهنده تغییرات عمیق در معادلات دیپلماتیک سال‌های اخیر است. زمانی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به‌طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای ایران خارج شد -توافقی چندجانبه با مشارکت تروئیکای اروپایی، چین و روسیه- اروپا وعده داد برای حفظ آن تلاش کند.
مقام‌های فرانسوی ضمن رد وابستگی به آمریکا، قول دادند مزایای اقتصادی وعده داده شده را برای ایران فراهم کنند. تهران بیش از یک سال صبر کرد و سپس به‌تدریج تعهدات خود در قالب «برجام» را کاهش داد، زیرا اروپا نتوانسته بود در برابر کمپین «فشار حداکثری» ترامپ مقاومت کند. نماد این ناکامی، شکست سازوکار مالی اینتکس بود که برای دور زدن تحریم‌های آمریکا راه‌اندازی شد ولی تنها چند تراکنش را پردازش کرد. از نگاه ایران، این نشانگر فقدان استقلال راهبردی اروپا بود و دیگر نه وعده‌های تروئیکای اروپایی و نه حقوق بین‌الملل قادر به مهار فشارهای آمریکا نبودند.
با ورود بایدن به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۱، اروپا نقش میانجی در گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن را بر عهده گرفت. ولی بایدن هم به وعده‌های انتخاباتی‌اش برای بازگشت به برجام وفا نکرد و تحریم‌های ترامپ را به‌عنوان «اهرم فشار» برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران حفظ کرد.
این تاکتیک نتیجه نداد. در سال بعد، همزمان با ادعاها درباره همکاری نظامی ایران و روسیه، روابط تهران و تروئیکای اروپایی به شدت تیره شد و تحریم‌های متعددی از سوی اروپا علیه ایران اعمال شد. در شرایط فعلی، نیروهای محافظه‌کار در ایران با صراحت از کنار گذاشتن اروپا استقبال کرده‌اند. با این حال، برخی معتقدند اروپا کاملاً از صحنه خارج نشده است.
به گفته یک تحلیل‌گر برجسته سیاسی ایرانی، «به نظر می‌رسد ایران مایل است اروپا را درگیر نگه دارد و ایتالیایی‌ها هم مشتاق ایفای نقش سازنده در ارتباط با دیگر کشورهای اروپایی هستند.» همچنین اشاره شد که شاید آمریکا رم را به ژنو یا وین ترجیح داده، چون به نخست‌وزیر ایتالیا علاقه دارد.
این وبگاه در ادامه به ماجرای تبادل زندانی میان ایران و ایتالیا در ژانویه ۲۰۲۵ اشاره شده که طی آن روزنامه‌نگار ایتالیایی، چچلیا سالا، پس از سه هفته بازداشت در ایران آزاد شد. یک ناظر باسابقه در رم معتقد است این تبادل به نزدیکی بیشتر دستگاه‌های اطلاعاتی دو کشور منجر شد.
او گفت: «برای این توافق [مذاکرات ایران-آمریکا] شاید تبادل زندانی زمینه‌ساز شد، اما این فقط یک نظر شخصی است. گرچه ماجرای بازداشت سالا ناخوشایند بود، اما رم به دنبال بهترین روابط ممکن با همه کشورهاست.» همچنین، این ناظر معتقد است که شاید انتخاب رم از سوی ایران، نوعی «تلافی متقابل» برای کنار گذاشته شدن ایتالیا از قالب تروئیکای اروپایی باشد.
با این همه، یک واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت؛ سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان همچنان نقش کلیدی در آینده برجام ایفا می‌کنند. در ماه اکتبر، مهلت مکانیسم بازگشت‌پذیری خودکار «اسنپ بک» یا همان مکانیسم ماشه در توافق ۲۰۱۵ به پایان می‌رسد. اگر تروئیکای اروپایی تصمیم به بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بگیرد -که ایران هشدار داده در این صورت از پیمان عدم اشاعه (NPT) خارج خواهد شد- این فرایند باید از تابستان آغاز شود.
یک تحلیل‌گر ارشد ایرانی در این باره مدعی است: «فکر نمی‌کنم اگر ترامپ در مذاکرات هسته‌ای پیشرفت کند، تروئیکای اروپایی وارد عمل شود. در این صورت باید با کاخ سفید درگیر شوند. اما به نظر می‌رسد ایران می‌خواهد پیشرفت کافی در مذاکرات داشته باشد تا از بازگشت ماشه جلوگیری کند و حتی شاید با فرمولی موافقت کند که این مهلت برای یک سال دیگر تمدید شود».
در این میان، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) همچنان بازیگر کلیدی است. این نهاد سال‌هاست مدعی است که ایران در بررسی ذرات اورانیوم در سایت‌های اعلام نشده همکاری نمی‌کند؛ ادعایی که تهران بارها آن را رد کرده است. قرار است مدیرکل آژانس چهارشنبه وارد تهران شود؛ سفری که ممکن است همزمان با مذاکرات در عمان باشد. پیشرفت در این مسیر می‌تواند هم نتیجه مذاکرات باشد و هم تسهیل‌کننده آن و در نهایت، در مورد پروازهای ۱۷ ساعته ویتکاف به عمان، مقام ارشد ایرانی نتیجه گرفت: «همه چیز ممکن است و بستگی به نتایج مذاکرات دارد».
