فرصت‌های اقتصادی «کیش اینوکس»

در شرایط حساس و پرتلاطم اقتصادی و سیاسی کشور، برگزاری رویدادی همچون کیش اینوکس فرصتی برای تبادل افکار، انتقال تجربیات و بررسی چالش‏‏‌های پیش روی بازارهای مالی و اقتصاد ایران فراهم آورده‏‏‌است. این رویداد، به عنوان یکی از برجسته‏‏‌ترین گردهمایی‏‏‌های مالی و اقتصادی کشور، بار دیگر میزبان فعالان و کارشناسان حوزه سرمایه‏‏‌گذاری و بازارهای مالی شده است. در این رویداد، حسین عبده‌تبریزی، چهره برجسته و تاثیرگذار اقتصادی ایران، در مصاحبه‏‏‌ای به بررسی نقش کیش اینوکس در ارتقای همگرایی و شفافیت بازارهای مالی، اهمیت جذب سرمایه‏‏‌گذاران خارجی و چالش‏‏‌های اساسی بازار سرمایه کشور پرداخته است. عبده تبریزی با نگاهی تحلیلی، از موانع کنونی و لزوم ایجاد بسترهای اعتمادساز برای توسعه و رشد پایدار بازارهای مالی سخن می‏‏‌گوید.

 نقش کیش اینوکس در توسعه و همگرایی بازارهای مالی ایران را چه می‌‌‌دانید؟

این رویدادی قدیمی است و با توجه به حضور گسترده‌‌‌ فعالان مالی، بانکی و بازار سرمایه‌‌‌ در کیش اینوکس، قرار بوده این رویداد نمایشگاهی پل ارتباطی موثری میان فعالان بازار‌‌‌های مالی و بخش‌‌‌ مالی با بخش واقعی اقتصاد ایران باشد. در شرایط پیچیده و پرتنش کنونی خاورمیانه، با وجود سایه‌‌‌ سنگین بحران‌‌‌ها و تهدیدهای مختلف که بر سر کشورهای منطقه افتاده، فضای فکری و روانی برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌‌‌گذاران چندان مساعد نیست. نگرانی‌‌‌های ناشی از افزایش تنش‌‌‌ها، بالا گرفتن جنگ‌‌‌ها و آشوب‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، و از دست‌‌‌رفتن اطمینان به آینده، فضایی مملو از اضطراب و تردید برای تصمیم‌‌‌گیری به‌‌‌وجود آورده است. در چنین شرایطی، بسیاری از فعالان بازارهای مالی و سرمایه‌‌‌گذاران فرصت و حوصله آن را ندارند که به شکلی آرام و منظم به بررسی و تحلیل وضعیت مالی و اقتصادی کشور بپردازند. فشارهای روانی، سرعت تحولات و عدم‌‌‌قطعیت نسبت به آینده باعث شده که ذهن‌‌‌ها آشفته و تمرکزها کاهش یابد. اما به‌‌‌رغم همه‌‌‌ این چالش‌‌‌ها، ضرورت گفت‌‌‌وگو و تبادل‌نظر برای یافتن راهکارهای عملی و بهبود اوضاع اقتصادی و مالی کشورها بیش از پیش احساس می‌‌‌شود. اکنون، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند بسترهایی هستیم که در آنها بتوانیم، حتی برای لحظاتی، از سایه‌‌‌ تهدیدات فراتر رویم و با ذهنی منظم و باز، به گفت وگو و همکاری بپردازیم. در این راستا، کیش اینوکس به عنوان رویدادی مهم و برجسته در حوزه‌‌‌ پولی و بانکی و بازار سرمایه، بستری مناسب برای این گونه تبادلات فکری فراهم می‌‌‌آورد. اینجا فرصتی است برای فعالان اقتصادی تا از تجربه‌‌‌های یکدیگر بیاموزند و در این شرایط سخت، با هم‌‌‌اندیشی به راهکارهایی برای کاهش آسیب‌‌‌ها و عبور از چالش‌‌‌ها دست یابند. به عنوان مسوول کمیته محتوایی این نشست، با آگاهی از اهمیت این گفت‌‌‌وگوها و نیاز مبرم به هم‌‌‌افزایی فکری، تلاش کرده‌‌‌ام که جمعی از اندیشمندان اقتصادی و فعالان بازار را گرد هم بیاورم. این رویداد، برخلاف فضای شتاب‌‌‌زده و پراسترس روزمره، فرصتی است برای یک‌‌‌جا نشستن و شنیدن ایده‌‌‌ها، تحلیل‌‌‌ها و دیدگاه‌‌‌های ارزشمند افرادی که هر یک از زاویه‌‌‌ای به شرایط و چالش‌‌‌های موجود می‌‌‌نگرند. با وجود بی‌‌‌حوصلگی و گاه دلسردی که بسیاری از فعالان ممکن است با آن روبه‌‌‌رو باشند، من بسیار امیدوارم که در این فضا بتوانیم تا حدی انگیزه و نیروی تازه‌‌‌ برای تحلیل و حل مسائل بیابیم. ما به این بحث‌‌‌ها نیاز داریم. برای بازگرداندن آرامش به ذهن‌‌‌ها و یافتن ایده‌‌‌های جدید که به تصمیمات آگاهانه و واقع‌‌‌بینانه منجر شود، چنین گردهمایی‌‌‌هایی ضروری است. کیش اینوکس فرصتی است تا با تمرکز بر راه‌‌‌حل‌‌‌ها و بازنگری در مسیرها، به فعالان مالی کمک شود تا با ذهنی منسجم‌‌‌تر به آینده بنگرند و به‌‌‌رغم تمامی موانع و بحران‌‌‌های پیرامونی، بار دیگر به اقتصاد و سرمایه‌‌‌گذاری در کشور امیدوار شوند. این تجمع فرصتی برای تبادل اطلاعات و هم‌‌‌افزایی میان بازیگران مختلف بازارهای مالی است که بتوانند به هماهنگی و همگرایی بیشتر بازارهای مالی کمک کنند. این همگرایی در بلندمدت به افزایش شفافیت، تسهیل ارتباطات و توسعه‌‌‌ بازارهای مالی می‌‌‌انجامد.

 نقش کیش اینوکس در جذب سرمایه‌‌‌گذاران خارجی و معرفی فرصت‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری ایران چیست؟

 کیش اینوکس به عنوان یک رویداد بین‌‌‌المللی این پتانسیل را دارد که فرصت‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری در ایران را به سرمایه‌‌‌گذاران خارجی معرفی کند. با نمایش پروژه‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های موجود، این رویداد می‌‌‌تواند جذابیت‌‌‌های اقتصادی و سرمایه‌‌‌گذاری در ایران را به نمایش بگذارد. با این حال، تحقق این امر نیازمند فراهم‌‌‌کردن بستری برای اطمینان سرمایه‌‌‌گذاران خارجی از پایداری و شفافیت بازار ایران است. این رویداد به عنوان یکی از بزرگ‌‌‌ترین گردهمایی‌‌‌های مالی و اقتصادی در ایران، می‌‌‌تواند بستری مؤثر برای معرفی فرصت‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری در کشور باشد. با این حال، در شرایط کنونی، جذب سرمایه‌‌‌گذاران خارجی با موانع و چالش‌‌‌های پیچیده‌‌‌ای روبه‌‌‌روست که به‌‌‌سادگی با تبلیغات یا شعارهای ظاهری ممکن نمی‌‌‌شود. در واقع، عوامل سیاسی، اقتصادی و امنیتی هر کشور نقشی اساسی در جلب اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران بین‌‌‌المللی ایفا می‌‌‌کنند، و ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک خاص و حضور در برخی منازعات منطقه‌‌‌ای با چالش‌‌‌های بیشتری مواجه است. در شرایط حاد خاورمیانه که حتی کشورهای باثبات‌‌‌تر مانند ترکیه نیز در جذب سرمایه‌‌‌گذاران خارجی دچار مشکل شده‌‌‌اند، انتظار اینکه ایران بتواند بدون بهبود در مناسبات سیاسی و ایجاد فضای پایدار و امن اقتصادی موفق به جذب سرمایه‌‌‌گذاران بین‌‌‌المللی شود، واقع‌‌‌بینانه نیست. در واقع، سرمایه‌‌‌گذارانی که به دنبال سودآوری در بلندمدت هستند، به‌‌‌شدت به محیط‌‌‌های امن و پیش‌‌‌بینی‌‌‌پذیر نیاز دارند. بنابراین، زمانی که حتی سرمایه‌‌‌گذار داخلی نسبت به شرایط اقتصادی و سیاسی کشور ‌‌‌اعتماد  چندانی ندارد، چگونه می‌‌‌توان انتظار داشت که سرمایه‌‌‌گذاران خارجی به‌‌‌راحتی به بازار ایران ورود کنند. همزمان، باید توجه داشت که تنها ارائه‌‌‌ فرصت‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری و تاکید بر پتانسیل‌‌‌های ایران در کیش اینوکس نمی‌‌‌تواند اعتماد لازم را برای ورود سرمایه‌‌‌های خارجی ایجاد کند. در وهله‌‌‌ نخست، لازم است که دولت و سیاستگذاران تلاش کنند تا فضای اقتصادی و سیاسی کشور را بهبود بخشند و به سمت ایجاد ثبات بیشتر حرکت کنند. یکی از دلایل اصلی عدم‌‌‌استقبال سرمایه‌‌‌گذاران خارجی، نوسانات و ابهامات موجود در سیاست‌‌‌های اقتصادی و مناسبات بین‌‌‌المللی ایران است. ثبات در قوانین و سیاست‌‌‌ها، شفافیت در تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های کلان اقتصادی و پایبندی به اصول حکمرانی اقتصادی، نقش بسیار مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران دارد. با وجود این محدودیت‌‌‌ها، باید توجه داشت که نشست‌‌‌هایی همچون کیش اینوکس فرصتی را فراهم می‌‌‌آورند تا فعالان اقتصادی، اندیشمندان و مسوولان مرتبط در فضایی متمرکز به گفت‌‌‌وگو بپردازند و برای شرایط مطلوب آینده آماده شوند. برگزاری همزمان اجلاس فیاس (FEAS) با رویداد کیش اینوکس در جزیره‌‌‌ کیش امکانی برای انتقال تجربیات بین‌‌‌المللی، ارائه‌‌‌ فرصت‌‌‌های ایران و تبادل ایده‌‌‌ها و راهکارهای عملی ایجاد می‌‌‌کرد؛ اما متأسفانه، به دلیل شرایط امنیتی منطقه‌‌‌ای، این حضور در آخرین روزهای قبل از شروع مراسم لغو شد و امکان تبادل اطلاعات و همکاری فیاس با سرمایه‌‌‌گذاران و فعالان اقتصادی ایرانی میسر نشد. با این حال، در رویداد کیش اینوکس که نگاه به آینده دارد، ‌‌‌باید برای زمانی که شرایط بهبود یابد، آماده شد.

بنابراین، هرچند جذب سرمایه‌‌‌گذاران خارجی در شرایط کنونی دشوار به نظر می‌‌‌رسد، اما فعالیت‌‌‌هایی مانند کیش اینوکس می‌‌‌توانند به عنوان ابزاری برای آمادگی و فراهم کردن بسترهای لازم برای روزهای بهتر عمل کنند. این تلاش‌‌‌ها زمینه‌‌‌ساز ایجاد ظرفیت‌‌‌های مورد نیاز و شناخت بهتر از پتانسیل‌‌‌های موجود برای زمانی هستند که مناسبات سیاسی و اقتصادی کشور به گونه‌‌‌ای بهبود یابد که بتوان سرمایه‌‌‌های داخلی و خارجی را به سوی توسعه اقتصادی و رشد پایدار ایران سوق داد.

 چالش‌‌‌های کنونی بازار سرمایه ایران کدام است و دولت چگونه می‌‌‌تواند به کمک‌‌‌ بازار بیاید؟

بازار سرمایه‌‌‌ ایران امروز با چالش‌‌‌های متعددی روبه‌‌‌روست که عمدتا ناشی از عوامل ساختاری و اقتصادی، محدودیت‌‌‌های حکومتی و دخالت‌‌‌های اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم دولت در اقتصاد است. در شرایط کنونی، سرمایه‌‌‌گذاری در بازار سهام با توجه به سیاست‌‌‌های کلان دولت و وضعیت اقتصادی، در وضعیت رکود قرار گرفته و توان رقابت با سایر ابزارهای سرمایه‌‌‌گذاری مانند صندوق‌‌‌های با درآمد ثابت و اوراق بدهی دولتی و خصوصی را ندارد. این مساله نشان‌‌‌دهنده‌‌‌ تأثیرات گسترده‌‌‌ سیاست‌‌‌های کلان و نقش دولت در عملکرد بازار است، هرچند باید توجه داشت که تمام امور کشور، به‌‌‌ویژه موارد مرتبط با امور نظامی، در کنترل دولت نیست و بخش‌‌‌هایی از این امور در حوزه‌‌‌های دیگری مدیریت می‌‌‌شود.

بازار سهام در بازار سرمایه‌‌‌ ایران، به دلیل محدودیت‌‌‌هایی که در قیمت‌‌‌گذاری، سیاست‌‌‌های ارزی و وابستگی به صنایع دولتی و نیمه‌‌‌دولتی وجود دارد، با چالش‌‌‌های فراوانی دست ‌‌‌به‌‌‌گریبان شده ‌‌‌است. یکی از مشکلات اصلی، نرخ بهره‌‌‌ بالاست که در شرایط تورمی کنونی به حدود ۴۰درصد رسیده و در صندوق‌‌‌ها و اوراق با درآمد ثابت جذابیت زیادی برای سرمایه‌‌‌گذاران فراهم کرده است. این نرخ، در حالی که خود دولت برای جبران کسری بودجه و تامین منابع مالی به اوراق با درآمد ثابت روی آورده، فشار مضاعفی بر بازار سهام وارد کرده است. با توجه به رکودی که بخش مسکن را نیز فرا گرفته، بازار سهام در مسیر مشابهی وارد رکود بلندمدت شده و توان رقابت با بازارهای بدهی را از دست داده است.

دولت، به عنوان بازیگر اصلی در تنظیم سیاست‌‌‌های کلان اقتصادی، کوشش می‌‌‌کند که به بازار سهام کمک کند و مقامات فعلی سازمان بورس هم برای آرامش در بازار سهام می‌‌‌کوشند. در نتیجه تلاش‌‌‌هایی برای ایجاد شفافیت و تقویت زیرساخت‌‌‌ها انجام می‌‌‌شود، اما وجود  محدودیت‌‌‌های ساختاری و فشارهای خارجی مانع از رسیدن به بازار سهام کارآمد می‌‌‌شود. متأسفانه در شرایط دشوار امروز، سیاست‌‌‌های کوتاه‌‌‌مدت و تصمیمات غیربرنامه‌‌‌ای حاکمیت به‌‌‌جای کمک به رشد بازار، به نوسانات و بی‌‌‌اعتمادی بیشتر دامن می‌‌‌زنند. یکی از چالش‌‌‌های کلیدی بازار سهام این است که به دلیل کنترل قیمت‌‌‌ها، محدودیت‌‌‌ها در دسترسی به منابع ارزی با نرخ آزاد و الزام شرکت‌‌‌ها به فروش ارز به قیمت پایین‌‌‌تر، سرمایه‌‌‌گذاران نمی‌‌‌توانند سودآوری مناسبی را تجربه کنند. چنین محدودیت‌‌‌هایی، فضای فعالیت اقتصادی را محدود کرده و سرمایه‌‌‌گذاران را به سوی ابزارهای سرمایه‌‌‌گذاری دیگری چون صندوق‌‌‌های طلا و اوراق با درآمد ثابت سوق داده‌‌‌است.

برای رفع این چالش‌‌‌ها، حرکت به سوی شفافیت در ارائه‌‌‌ اطلاعات، ایجاد قوانین پایدار و تقویت زیرساخت‌‌‌های فناوری شرط لازم است، اما در شرایط امروز فقط با این کارها نمی‌‌‌توان اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران را به بازار سهام بازگرداند. دولت چهاردهم باید با اصلاح سیاست‌‌‌های خود و اجتناب از دخالت‌‌‌های بی‌‌‌رویه در امور اقتصادی، مسیر بهبود وضعیت بازار سهام را حداقل در میان‌‌‌مدت هموار کند. البته، آموزش سرمایه‌‌‌گذاران و ایجاد آگاهی نسبت به ریسک‌‌‌های موجود دیگر دارایی‌‌‌ها مثل رمزارزها و بازار بدهی‌‌‌های با نرخ‌‌‌های بسیار بالا، تا حد کمی به کاهش آثار منفی نوسانات بازار سهام کمک می‌‌‌کند. چالش‌‌‌های بازار سهام ایران بی‌‌‌نیاز از اصلاحات اساسی دولت در زمینه‌‌‌های مختلف اقتصاد ایران نیست. در شرایط جاری بحرانی اقتصاد سیاسی ایران، متأسفانه انجام این اصلاحات از قبیل حذف قیمت‌‌‌های دستوری و تک‌‌‌نرخی کردن دلار دشوار به نظر می‌‌‌رسد. این وضعیت دشواری عمیقی در بازار سهام به‌‌‌وجود آورده است و سرمایه‌‌‌گذاران خسته از چندین سال سقوط شاخص، برای خروج از بازار تلاش می‌‌‌کنند، و این هجوم برای فروش سهام، اوضاع را بدتر هم می‌‌‌کند. در هر کشور در شرایطی که بازار سهام از لحاظ ساختاری و اجرایی در وضعیت رکود به‌‌‌سر می‌‌‌برد، نقش دولت به‌‌‌عنوان تنظیم‌‌‌گر اقتصادی می‌‌‌تواند بسیار موثر باشد. دولت ایران نیز باید به جای رویکردهای مقطعی و غیرمنسجم، با ایجاد بسترهای پایدار و اصلاحات ساختاری در راستای افزایش کارآیی و شفافیت بازار گام بردارد تا بتواند حداقل سرمایه‌‌‌گذاران داخلی را به بازار سهام بازگرداند و نقش آنان را در اقتصاد کشور پررنگ‌‌‌تر کند.