لیلاز: اصلاحات ارضی؛ موفق‌ترین و بزرگترین پروژه اقتصادی تاریخ ایران بود

اقتصادنیوز: لیلاز کفت: اصلاحات ارضی انحرافات عمیقی در جامعه ایران پدید آورد که نمی‌تواند در پانزده سال بعد به انقلاب نینجامد.

پنج شنبه 1404/09/27 14:33 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 84908

به گزارش اقتصادنیوز، سعید لیلاز تحلیلگر مسائل سیاسی و اقتصادی در مصاحبه ای با ایبنا در پاسخ به این سوال که « آیا برنامه سوم توسعه شاه، در غیاب اصلاحات ارضی، اساسا امکان تحقق هرگونه پیشرفت اقتصادی و اجتماعی برای ایران را متصور بود، یا این برنامه از ابتدا بر این پیش‌فرض استوار شده بود که بدون دگرگونی در ساختار مالکیت زمین، هر نوع توسعه‌ای محکوم به شکست است؟» گفت: اگر دقت کنید در برنامه سوم، در پیش‌نویس برنامه سوم، شاه بدون اصلاحات ارضی هیچ‌گونه پیشرفتی را برای ایران در نظر نمی‌داند. شاه در اسفندماه ۱۳۴۰ خورشیدی برای اولین بار و آخرین بار به سازمان برنامه می‌رود و برنامه سوم را می‌بیند.

او ادامه داد : درواقع برنامه سوم از یکم مهرماه ۱۳۴۱ خورشیدی اجرا می‌شود. شاه دستور می‌دهد تا اصلاحات ارضی را از برنامه سوم بیرون بیاورند و در ۲۵ دی ماه ۱۳۴۱ خورشیدی خود آن را به عنوان انقلاب شاه و ملت به مردم مطرح می‌کند و کنگره دهقانان در تهران تشکیل می‌شود. بنابراین اصلاحاتی که آقای منصور انجام داد یا می‌خواست انجام بدهد، بخشی از اصلاحات بسیار بسیار بزرگ و ریشه‌دارتری بود که آمریکایی‌ها به طور کلی در ایران در نظر داشتند. بنابراین یک سری اصلاحات بنیادین و اساسی قرار بود انجام دهند.

لیلاز گفت : اگر در کتاب «موج دوم تجدد آمرانه در ایران» برنامه سوم شاه را بخوانید آن‌جا در برنامه سوم عمرانی، در مقدمه برنامه به طور مفصل آمده است که ما اگر بخواهیم ایران پیشرفت کند باید ثروتمند بشود و برای این‌که ثروتمند بشود باید صنعتی بشود برای این‌که صنعتی بشود، در جامعه‌ای که دو سوم آن روستایی هستند، بدون اصلاحات ارضی غیر ممکن است. چون اگر صنعت خریدار نداشته باشد پای نمی‌گیرد. بنابراین این‌ها از بنیان (اصلاحات ارضی) کاری را انجام می‌دهند که من اسمش را موفق‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه اقتصادی تاریخ ایران می‌گذارم. بنابراین آقای منصور بخشی از برنامه بزرگی بود که آمریکایی‌ها به رهبری محمدرضا پهلوی برای ایران تصمیم گرفتند تا اصلاحات عمیقی انجام شده تا جلوی گسترش کمونیسم در ایران را بگیرند. بعدا هم با مرگ کندی و هم با مرگ حسنعلی منصور تقریبا می‌توان گفت که این برنامه متوقف نمی‌شود ولی به‌شدت از برنامه‌های اولیه‌اش منحرف می‌شود. برای همین هست که من می‌گویم اصلاحات ارضی نقطه شروع انقلاب ۱۳۵۷ خورشیدی بود.

او همچنین گفت: اصلاحات ارضی انحرافات عمیقی در جامعه ایران پدید آورد که نمی‌تواند در پانزده سال بعد به انقلاب نینجامد. در خاطرات اسدالله علم آمده است که شاه بارها و بارها از مرگ کندی و حسنعلی منصور ابراز خوشحالی می‌کند. بنابراین آقای منصور بخشی از اصلاحات عمیق بود ولی خودش آدم مهمی نبود؛ و در واقع هیأت دولت به ریاست شاه به جلو می‌رفت. من شما را دعوت می‌کنم که صورت‌جلسات شورای عالی شاه را مطالعه کنید. در آن‌جا متوجه می‌شوید که آقای منصور نه‌تنها سیاست شخصی نداشت بلکه خودش محصول اراده‌ای بود که از بالا به ایران تحمیل می‌شد. شاه هم پذیرفت که خودش مجری این سیاست‌ها باشد. حزب ایران نوین هم یکی از اجزای کم‌اهمیت این ماجرا بود به طوری که عملا نخست‌وزیر را در این فرآیند حذف کردند.

سعید لیلاز همچنین گفت: بنابراین این سیاست که اصلاحات را از بالا تجهیز می‌کرد وجود داشت؛ اما هیچ امکانی برای گفت‌وگوی اجتماعی وجود نداشت. درواقع این توسعه آمرانه بود که در عنوان کتابم موج دوم تجدد آمرانه آمده است. در تاریخ ایران سه موج تجدد آمرانه داریم که از بالا تصمیم می‌گیرند انجام دهند: موج اول شانزده سال به رهبری رضاشاه پهلوی، موج دوم شانزده سال به رهبری محمدرضا شاه پهلوی و موج سوم آقایان هاشمی‌رفسنجانی و خاتمی انجام شده است.