چشم‌انداز مذاکرات ایران و آمریکا

اقتصادنیوز: دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا موسوم به دیپلماسی شنبه بعد از ۳هفته برگزاری متوالی و منظم، متوقف شد. این…

چهار شنبه 1404/02/17 14:36 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 54819

ترامپ هرچند به لحاظ سبک مدیریتی و رفتار شخصی، بر سرعت و قطعیت مذاکره و توافق با ایران تاکید دارد، اما واقعیت این است که شخص ترامپ با اختیارات گسترده‌ای که در اختیار دارد باید به توافقی با ایران برسد که بتواند در داخل آمریکا بر اجرای آن اجماع ایجاد کند. مساله اصلی ترامپ درمورد مذاکره و توافق با ایران در شرایط کنونی نه ایران بلکه ساختار سیاسی و تصمیم‌گیری آمریکا است که باید با ترامپ در این ماجرا همراهی کند.

دراین زمینه ترامپ بر خلاف ایران با ۲معضل اساسی مواجه است؛ معضل اول وجود دیدگاه‌های مختلف و بعضا متضاد قدرتمند در دستگاه سیاستگذاری آمریکا نسبت به ایران اعم از دولت آمریکا، کنگره و نیروها و عناصر پنهان است که هرچند در حال حاضر نمود کمی دارد، اما در آینده با پیشرفت مذاکرات بیشتر خودنمایی می‌کند. این دیدگاه‌ها تحت تاثیر مخاصمه ۴۰ساله ایران و آمریکا به یک مساله مهم و حیثیتی تبدیل شده و به‌طور طبیعی نزدیک شدن دیدگاه‌ها به دلایل مختلف سیاسی، امنیتی، ایدئولوژیک و حتی اقتصادی، روندی سخت و پیچیده است. وزن‌کشی‌ها و بده‌بستان‌های سیاسی در دستگاه حاکمه آمریکا بر سر ایران در کنار دیگر مسائل مانند روسیه و اوکراین و جنگ تعرفه‌ها بسیار بالاست و ترامپ با همه جسارت و قاطعیتی که از آن برخوردار است به راحتی نمی‌تواند این مسائل را به‌طور همزمان حل و فصل کند. در این زمینه به تحرکات گسترده نتانیاهو که از نفوذ خوبی در دستگاه سیاستگذاری آمریکا نیز برخوردار است نیز باید اشاره کرد. نتانیاهو که در حال حاضر امکان نفوذ به دستگاه فکری ترامپ و همراه ساختن او را با خود در قبال ایران ندارد، سعی دارد با اعمال نفوذ بر نزدیکان ترامپ اهداف خود را دنبال کند که البته تاکنون توفیقی نداشته است. مواضع محتاطانه ترامپ در جریان مذاکرات هم نشان از سختی مسیر وی برای ایجاد اجماع نسبی در این زمینه دارد. وی در عین اینکه بر برچیدن کامل غنی‌سازی در ایران تاکید دارد (با هدف جذب جریان سخت ضد ایرانی در آمریکا)، با این وجود با هدف نگه داشتن ایران در میز مذکرات از امکان تعامل با ایران در پذیرش حداقل غنی‌سازی سخن می‌گوید. سخنان اخیر ترامپ در این راستا ارزیابی می‌شود.

معضل دوم که باز به نوعی ترامپ را در مساله مذاکره و توافق احتمالی با چالش مواجه کرده است، پیچیدگی و گستردگی تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است. تحریم‌ها روی دوم سکه مذاکرات ایران و آمریکاست. روی نخست مذاکرات اگرچه مساله اصلی است و راه را برای مذاکره روی تحریم‌ها باز می‌کند؛ اما واقعیت این است که ایران و آمریکا سریع‌تر و بی‌دردسر‌تر بر سر موضوع هسته‌ای به توافق می‌رسند. آنچه سخت به نظر می‌رسد روند رفع تحریم‌های اقتصادی آمریکا است که با توجه به ساختار پیچیده تحریم‌ها، رفع آنها مستلزم ایجاد یک اجماع و هماهنگی در دستگاه حاکمه آمریکا به‌خصوص همراهی کنگره آمریکا است. ترامپ برای هر دو معضل در دستگاه سیاستگذاری آمریکا باید بجنگد و هزینه بدهد. به‌طور قطع با توجه به این موضوع که اصولا ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست و عدم رسیدن به توافق، احتمال درگیر شدن با ایران را تا حد زیادی تقویت می‌کند؛ لذا به‌صورت مطمئن ترامپ تلاش خواهد کرد اجماع نسبی در دستگاه حاکمه ایجاد کند؛ هرچند این تلاش نمی‌تواند طولانی باشد و ترامپ باید تا قبل از انتخابات۲۰۲۶ کنگره و احتمال تغییر ترکیب مجلس نمایندگان و سنا به نفع دموکرات‌ها حداقل وضعیت ایران و روسیه و اوکراین را تثبیت کند. از این منظر اما واقعیت این است که دست ترامپ و مذاکره‌کنندگان آمریکایی برای رسیدن به توافق به هر قیمتی با ایران باز نیست. ترامپ باید توافقی با ایران را امضا کند که بتواند آن را مشخصا در حوزه رفع تحریم‌های ایران اجرایی کند. بنابراین توافق بر سر رفع تحریم‌ها سخت و شاید زمانبر باشد. این مساله حتما باید از سوی مذاکره‌کنندگان ایرانی مورد نظر قرار گیرد و محدودیت‌های موجود بر سر رفع تحریم‌ها در آمریکا را به‌صورت واقع‌بینانه ارزیابی کنند و به موضوع به‌صورت صفر و صدی نگاه نکنند. هرچند به نظر می‌رسد توافق احتمالی ایران و آمریکا، در نهایت توافقی خواهد بود که رضایت دو طرف را دربر خواهد داشت و بدون این رضایت، اصولا توافقی صورت نخواهد گرفت.

مذاکرات ایران و آمریکا با پذیرش مسوولیت مشاور امنیت ملی کاخ سفید توسط وزیر امور خارجه بار دیگر در آینده نزدیک از سر گرفته خواهد شد. تغییر زودهنگام والتز مشاور امنیت ملی کاخ سفید که بی‌ارتباط با مذاکرات ایران و آمریکا نیست، تقویت کننده روند مذاکرات ایران و آمریکا به لحاظ لجستیکی در تیم مذاکره‌کننده آمریکایی است. از طرف دیگر ورود دوطرف به مسائل جزئی، سختی و پیچیدگی مذاکرات را عیان کرد و طرفین به‌طور طبیعی راه‌های مختلف را برای رسیدن توافق باید بررسی و پیش‌بینی کنند. ناتوانی ترامپ در پایان دادن به جنگ اوکراین با وجود وعده تحقق آن در کمترین زمان، فرصت را برای به نتیجه رساندن مذاکرات با ایران تقویت کرده است. ترامپ ممکن است پای خود را به راحتی از جنگ اوکراین با عدم حمایت‌های نظامی و اقتصادی بیرون بکشد، اما درمورد ایران ماجرا متفاوت است؛ چراکه عدم توافق، احتمالا بستر ورود آمریکای ترامپ را به جنگ مستقیم هموار می‌کند؛ مساله‌ای که برای ترامپ به نوعی خط قرمز است. مذاکرات جدید نوسانات زیادی به لحاظ پیچیدگی موضوعات و مسائل در پی دارد. کوتاه کردن روند مذاکرات و فعال شدن گروه‌های کارشناسی در این دور از مذاکرات به صلاح طرفین است که پیش‌بینی می‌شود این اتفاق صورت گیرد. با این حال باید گفت که بر خلاف انتظارات رایج، چشم‌انداز شفافی از روند و کم نوسانی برای مذاکرات قابل تصور نیست؛ هرچند بروز اختلافات می‌تواند شفاف‌تر و آشکارتر شود.