پشت پرده سفر هیات سعودی به تهران؛ عربستان حامل چه پیامی برای ایران بود؟
اقتصادنیوز: سفر بیسابقه هیات سعودی به ایران واکنشهای متفاوتی را به دنبال داشت و گروهی بر این باورند که وضعیت روابط…
دو شنبه 1404/09/24 23:16 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 52827به گزارش اقتصادنیوز، لانگ وار ژوزنال با انتشار یادداشتی مدعی شد: در اقدامی بیسابقه، شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، روز ۱۷ آوریل برای انجام مذاکرات سطح بالا با مقامهای ارشد ایرانی، از جمله رهبر ی ایران، مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران و سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و از اعضای ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به تهران سفر کرد.
در حالیکه جنبه نمادین این سفر توجه بسیاری را جلب کرد، دیدار خالد با فرماندهان نظامی ارشد ایران، بهویژه سردار باقری، برجستهتر بود. باقری بهصراحت به ایالات متحده و اسرائیل اشاره کرد و گفت که مانورهای دریایی مشترک میان ایران و عربستان به جلوگیری از «مداخله خارجی» در منطقه کمک خواهد کرد.
علیاکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم ضمن تأکید بر لزوم تقویت هماهنگیهای نظامی، خواستار اتحاد بیشتر کشورهای اسلامی در برابر نقش «بیثباتکننده» اسرائیل در خاورمیانه شد.
پشت پرده سفر بیسابقه هیات سعودی
این وبگاه در ادامه مدعی شد: هدف اصلی سفر خالد، تحویل نامهای از ملک سلمان، پادشاه عربستان به رهبری ایران بود. در این دیدار، رهبری جمهوری اسلامی ایران بر اهمیت «همکاری منطقهای» تأکید کردند و گفتند: «یاری رساندن به یکدیگر بهتر از تکیه بر بیگانگان است». جزئیات این دیدار بهسرعت در طریق حساب کاربری حضرت آیتالله خامنهای در شبکه اجتماعی ایکس در هفت پست که دربردارنده پیامهای کلیدی بود، منتشر شد.
در یکی از این پستها، دو کشور به «غلبه بر انگیزههای خصمانه مخالفان و نزدیکی روابط» فراخوانده شدند. در پستی دیگر، ایران آمادگی خود را برای کمک به عربستان «در حوزههایی که جمهوری اسلامی ایران در آنها پیشرفت کرده» اعلام کرد؛ که بهاحتمال زیاد اشاره به زرادخانه پهپادها و موشکهای بالستیک ایران دارد، بزرگترین مجموعه در منطقه که بهطور گسترده در رسانه ها برجسته شده است.
این وبگاه در ادامه آورد: این گام دیپلماتیک با برنامهریزی دقیق، در شرایطی انجام شد که تنشها میان تهران، واشنگتن و تلآویو در حال افزایش است. همزمان با سفر خالد به تهران، محمولههایی از مهمات سنگرشکن و تجهیزات پیشرفته نظامی آمریکا در پایگاه هوایی نواتیم نزدیک تلآویو مستقر شد. در همین حال، گزارشهایی از آمادگی ارتش اسرائیل برای اقدام ادعایی احتمالی علیه تأسیسات هستهای ایران در اوایل ماه مه منتشر شد. دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا در واکنش به این گزارشها، احتمال واکنش را رد نکرد؛ با این همه، به گونهای سخن گفت که نشان داد تمایلی به ماجراجویی ندارد.
زمانبندی سفر، سطح بالای هیئت اعزامی و استقبال گرم در تهران نشان میدهد که عربستان تنها به دنبال ارسال پیام اطمینان بخشی نبوده، بلکه در پی دریافت اطمینان متقابل از سوی ایران بوده است. بهنظر میرسد عربستان قصد داشته تهران را قانع کند که در صورت وقوع رویارویی مستقیم میان ایران و غرب، بیطرف خواهد ماند و احتمالاً تأکید کرده که خاک یا حریم هوایی خود را در اختیار آمریکا قرار نخواهد داد.
این موضع با گزارشی که اول آوریل منتشر شد، همراستا است؛ گزارشی که در قالب آن آمده که عربستان، قطر و کویت بهطور محرمانه به ایران اطلاع دادهاند که از اقدام نظامی ادعایی علیه ایران حمایت نخواهند کرد. گرم شدن روابط تهران و ریاض پس از توافق سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین صورت گرفت؛ توافقی که به قطع روابط دیپلماتیک هفتساله پایان داد. در قالب این توافق، دو کشور متعهد شدند سفارتخانهها را بازگشایی کرده، به حاکمیت یکدیگر احترام بگذارند و از دخالت در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند. همچنین قرار شد توافقنامههای دوجانبه، از جمله پیمان امنیتی سال ۲۰۰۱ و یادداشت تفاهم همکاری در حوزههای تجاری، فناوری و فرهنگی از سال ۱۹۹۸، احیا شود.
عبور از بحران
تنشهای میان ریاض و تهران در دوره ریاستجمهوری باراک اوباما شدت گرفت. تنها دو روز پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوئیه ۲۰۱۵، عادل الجبیر، وزیر خارجه وقت عربستان هشدار داد که لغو تحریمها ممکن است موجب افزایش نفوذ ایران در منطقه شود.
او مدعی شد: «امیدواریم ایرانیها این توافق را برای بهبود اقتصاد خود استفاده کنند... نه برای ماجراجویی در منطقه». در سال ۲۰۰۹، حوثیها مواضع عربستان را هدف حملات موشکی و بالستیکیشان قرار دادند. با وجود حملات هوایی گسترده ریاض، زنجیره تسلیحات این گروه باعث ادامه درگیری و جلوگیری از پیروزی قاطع عربستان شد. برای کاهش نگرانیهای عربستان از توافق هستهای، دولت اوباما یک بسته تسلیحاتی یک میلیارد دلاری برای کمپین ضدحوثی ریاض تصویب کرد؛ بخشی از راهبردی گستردهتر برای حفظ توازن میان تعامل با ایران و تقویت توانمندی نظامی متحدان خلیجفارس.
روابط ریاض و واشنگتن در دوره اول ریاستجمهوری دونالد ترامپ تقویت شد؛ او نخستین سفر خارجی خود را در سال ۲۰۱۷ به عربستان اختصاص داد. این سفر منجر به توافق تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری شد که بخشی از بسته بزرگتر دفاعی و سرمایهگذاری ۳۵۰ میلیارد دلاری طی ۱۰ سال بود؛ با هدف مقابله با افزایش نفوذ و قدرت ایران. در این دوره، عربستان لحن تندی علیه ایران اتخاذ کرد و همین گزاره تنش میان دو بازیگر را افزایش داد. در ژوئن ۲۰۱۹، پس از سرنگونی پهپاد جاسوسی آمریکا توسط ایران و خودداری واشنگتن از واکنش نظامی، حوثیها با حمله با ۱۸ پهپاد و ۳ موشک به تأسیسات آرامکو در سپتامبر همان سال، آسیبپذیری عربستان را به نمایش گذاشتند.
به ادعای ناظران، این تحولات، ظاهراً موجب بازنگری در محاسبات راهبردی عربستان شده است. پیام تهران در سفر ۱۷ آوریل روشن بود؛ ایالات متحده دیگر تضمینکننده قابل اعتمادی برای ثبات منطقه نیست و کاهش تنش با ایران و متحدانش به نفع پادشاهی خواهد بود.
کمپین نظامی عربستان علیه حوثیها از زمان آتشبس مورد حمایت سازمان ملل در آوریل ۲۰۲۲ بهطور چشمگیری کاهش یافته است. تا سال ۲۰۲۳، روند عادیسازی روابط با تهران آغاز شده بود. در سال ۲۰۲۴ عربستان از یک هیئت ایرانی برای شرکت در نمایشگاه بینالمللی دفاعی جهان دعوت به عمل آورد؛ نشانهای از سطحی بیسابقه از گشایش در بخش دفاعی میان دو رقیب سابق.
