برد پر هزینه اردوغان/ ترکیه برای رویارویی در سه جبهه خیز برداشت؛ از رقابت با تهران تا رویارویی با کردها و اسرائیل
اقتصادنیوز: گروهی از ناظران بر نقش ترکیه در شام تاکید بسیاری دارند و می‌گویند که یکه تازی‌های اردوغان می‌تواند برای…
دو شنبه 1404/02/01 21:43 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 41377به گزارش اقتصادنیوز، خبرگزاری الجزیره با انتشار یادداشتی مدعی شد: از آنجایی که وضعیت در سوریه پیچیده و شکننده است، نقش ترکیه در شکل دادن به آینده این کشور توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرده است. از سال ۲۰۱۱، زمانی که قیام بهار عربی در سوریه آغاز شد، تا ۸ دسامبر ۲۰۲۴ که دولت بشار اسد سقوط کرد، ترکیه در خط مقدم تلاش‌های نظامی، دیپلماتیک و بشردوستانه برای مدیریت بی‌ثباتی در امتداد مرز جنوبی خود قرار داشت.
با سقوط اسد در شرایطی که ایران و روسیه به ترتیب بر معادلات منطقه و جنگ در اوکراین متمرکز بودند، ترکیه با فصل تازه‌ای از استراتژی سوریه روبرو است؛ فصلی که نیازمند محاسبه مجدد اهداف و نگرانی‌های این بازیگر است.
اولویت‌های ترکیه در شام
الجزیره در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: آنکارا حمایت خود را از رهبری جدید سوریه نشان داده و از همین رو مقام‌های ارشد این کشور چون ابراهیم کالین، مدیر سازمان اطلاعات ملی و هاکان فیدان، وزیر امور خارجه به شام رفته و مورد استقبال نیز قرار گرفته‌اند.
در همین راستا دولت ترکیه بر ثبات سیاسی ترکیه تأکید دارد و این گزاره را در اولویت قرار داده است، ثباتی که می‌بایست با احترام به تمامیت ارضی سوریه همراه باشد. رجب طیب اردوغان ۲۵ دسامبر اعضای حزب عدالت و توسعه را خطاب قرار داد و گفت: «امنیت و صلح سوریه ممکن است برای دیگران در درجه دوم اهمیت قرار گیرد. اما چنین امری برای ما به عنوان کشوری که با سوریه مرز ۹۱۰ کیلومتری داریم، با اهمیت‌تر است».
همزمان ترکیه بر ضرورت انتقال سیاسی به رهبری همه سوری‌ها تأکید کرده و در همین راستا فیدان ۲۲ دسامبر در دمشق گفت که اولویت در سوریه «دستیابی به آشتی ملی، تضمین توسعه اقتصادی، و ایجاد شرایطی است که که سوری‌ها را توانمند کرده و بستر را برای بازگشت پناهجویان هموار می‌سازد».
به ادعای الجزیره، ایجاد یک سوریه باثبات و یکپارچه با تلاش آنکارا برای کاهش فشار داخلی بر تعداد زیادی از پناهجویان سوری در این کشور همسو خواهد بود. این در حالی است که در آنکارا اپوزیسیون دولت را به سوء مدیریت در موضوع پناهجویان متهم کرده و پناهجویان را مسئول مشکلات اقتصادی ترکیه می‌داند.
همزمان لفاظی‌های بیگانه هراسانه منسوب به راست افراطی به احساسات ضد پناهجویان در سراسر کشور دامن‌زده که گاه به خشونت علیه مردم سوریه منجر شده است.
رقابت پنهان با تهران
الجزیره در ادامه یادداشت خود آورد: ترکیه، یکی از بزرگترین اقتصاد‌های منطقه با بخش ساخت و ساز قوی، از ظرفیت خود در بازسازی سوریه که طی یک دهه از نظر اقتصادی، زیرساختی و خدمات ویران شده، آگاه است، از همین رو وزارت‌های حمل‌ونقل، انرژی و منابع طبیعی ترکیه برنامه‌هایی را برای اصلاح جاده‌ها، فرودگاه‌ها، زیرساخت‌های انرژی و برق در سوریه اعلام کرده‌اند.
با این حال، سوریه برای توسعه و کمک‌های بشردوستانه به حمایت‌های مالی و کمک‌های مالی بیشتری نیاز خواهد داشت. بنابراین ترکیه به دنبال ایجاد هماهنگی منطقه‌ای به ویژه با متحدانش در خلیج فارس است. آنکارا روابط مستحکمی با قطر دارد و همزمان تعاملاتش با امارات متحده عربی و عربستان سعودی را عادی‌سازی کرده و روابط تجاری و مالی قوی با هر سه کشور افزایش داده است؛ گزاره‌ای که می‌تواند نفوذ سیاسی و دیپلماتیک ترکیه در شام را افزایش دهد.
علاوه بر اصل بازسازی سوریه، همکاری با خلیج فارس می‌تواند ترکیه و جهان عرب را به هم نزدیک‌تر کند. آنکارا با همه کشور‌های عربی، به جز سوریه تحت حکومت اسد، روبطش را اصلاح کرد. هرچند در این میان نمی‌توان منکر رقابت‌های پیدا و پنهان ایران و ترکیه شد؛ آنکارا تهران را رقیبی قدرتمند در منطقه می‌بیند که برای افزایش توان، قدرت و نفوذش در خاورمیانه بستر‌سازی می‌کند. همین گزاره زمینه را برای بی‌اعتمادی نسبی میان ایران و ترکیه به وجود آورده است.
به ادعای الجزیره، هر دو طرف تلاش می‌کنند حوزه نفوذ یکدیگر را به ویژه در مورد مسائل امنیتی محدود کنند.
آنکارا و معمای کردها
حضور یگان‌های حفاظت خلق (YPG)، وابسته به حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، در سوریه همچنان محور استراتژی امنیتی ترکیه است، زیرا آنکارا این دو گروه را به‌طور ارگانیک مرتبط می‌داند که به همان اصول جدایی‌طلبی قومی-ناسیونالیستی پایبند هستند.
پ‌ک‌ک چندین دهه است که با دولت ترکیه در جنگ است؛ درگیری که بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته است. ترکیه مدت‌هاست که این گروه سازمان تروریستی می‌داند. یگان‌های خلق سوریه یکی از اعضای اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) مورد حمایت ایالات متحده است که همراه با پ‌ک‌ک، اتحادیه جوامع کردستان (KCK)، چتری از گروه‌های وابسته در سوریه، عراق و ترکیه تعریف کرده‌اند.
در نتیجه، دولت ترکیه در باب نیروهای دموکراتیک سوریه رویکرد محتاطانه دارد و موضعش نسبت به آن‌ها ممکن است زمینه را برای تنش نسبی میان تهران و آنکارا هموار کند.
بر اساس گزارش‌ها، یگان‌های حفاظت خلق از سال ۲۰۱۱ با نفوذ در سوریه حملات زیادی علیه ترکیه انجام داده است. حال دولت ترکیه سقوط بشار اسد را فرصتی برای از بین بردن آنچه به عنوان بزرگترین تهدید امنیتی خود می‌داند، قلمداد می‌کند.
در حال حاضر، ترکیه در حال هماهنگی با دولت جدید سوریه در مورد یگان‌های خلق است و می‌خواهد به رهبری جدید فرصتی برای حل این موضوع بدهد. آنکارا از YPG خواسته است تا با خلع سلاح و در سوریه ادغام شوند، اما مشخص نیست که آیا این خواسته محقق خواهد شد یا نه. تاکنون، نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری YPG ادغام در سوریه جدید را به خودمختاری در سطح محلی در شمال شرق سوریه و ایجاد یک منطقه غیرنظامی شده منوط کرده‌اند.
در گذشته، ترکیه عملیات برای هدف قرار دادن جنگجویان یکان خلق عملیات برون مرزی را در امتداد مرز‌های خود آغاز کرد و حالا اگر فشار‌ها برای خلع سلاح کارساز نباشد، ممکن است دوباره تنش‌های مرزی از سرگرفته شود. یگان‌های خلق به عنوان بخشی از نیروهای دموکراتیک سوریه از حامیان ایالات متحده هستند و ائتلافی را تعریف کردند برای مبارزه با داعش و در همین راستا هم آموزش دیده‌اند و هم تسلیح شده‌اند.
حال این که دونالد ترامپ در باب آن‌ها از چه رویکردی پیروی کند جای سؤال است و طبیعتا راهبرد آنکارا را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. به ادعای الجزیره، در صورتی که ترکیه به گزینه حمله نظامی علیه کردها متوسل شود، طبیعتا نیروهای زمینی‌اش را با پشتیبانی هوایی اعزام خواهد کرد و یا حتی ممکن است از نیروهای مخالف به عنوان اهرمی برای تصرف مناطق تحت کنترل یگان‌های خلق استفاده کند.
شرایط داخلی سوریه همچنان در برابر تنش‌های فرقه‌ای و قومی با توجه به فقدان اهرم امنیتی نهادینه شده شکننده و آسیب‌پذیر است. تنش‌ها و خشونت‌های فرقه‌ای اخیر در شهر‌هایی مانند لاذقیه، طرطوس و پایتخت، دمشق، نمونه‌های بارز هستند.
از همین رو، آنکارا احتمال بی‌ثباتی را بررسی کرده و حمله نظامی به شمال شرق سوریه ممکن است زودتر اتفاق بیفتد تا به ادعای این کشور تنش‌های این جغرافیا سراسر شام را فرا نگیرد. موضوع دیگری که پیامدهای عمیقی بر سیاست ترکیه در سوریه خواهد داشت این است که آیا ایالات متحده حمایتش از یگان‌های خلق را ادامه خواهد داد یا سربازانش را از شام خارج می‌کند.
اگر دولت ترامپ بر تقویت این گروه در شمال شرق سوریه تأکید داشته باشد، طبیعتا رایزنی‌های واشنگتن و آنکارا در این باره به شکل منفی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و روابط به ظاهر قوی ترامپ و اردوغان ممکن است آسیب ببیند.
در نهایت، موضع قاطع ترکیه در قبال یگان‌های خلق ممکن است با غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ تضاد داشته باشد و به روابط دوجانبه در مناطق فراتر از سوریه، از جمله تجارت، صنایع دفاعی و سرمایه‌گذاری آسیب برساند. خطر حیاتی دیگر برای ترکیه، تجاوز اسرائیل به خاک سوریه فراتر از بلندی‌های جولان اشغالی است که ترکیه آن را نه تنها برای حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه بلکه برای امنیت ملی خود نیز تهدید می‌داند. رویکرد اسرائیل می‌تواند زمینه ساز رویارویی شود، زیرا آنکارا معتقد است که اسرائیل توسعه در سوریه را متوقف نخواهد کرد و در نهایت ممکن است مستقیماً ترکیه را تهدید کند. اردوغان بار‌ها گفته است که اگر اسراییل متوقف نشود، «در نهایت آناتولی را با توهمات سرزمین موعود خود هدف قرار خواهد داد».
