معنای اسنپ بک در برجام چیست؟ چرا آمریکا حق استفاده از آن را ندارد؟

اقتصادنیوز: «بازگشت خود‌به‌خودی تحریم‌ها» یا اسنپ‌بک (Snapback) یکی از فرآیندهای حل اختلاف در برجام است که همانند دیگر…

دو شنبه 1404/09/24 07:11 دسته بندی: اخبار سیاسی امروز کد خبر: 29633

به گزارش اقتصادنیوز، اسنپ‌بک و یا همان به‌اصطلاح "مکانیسم ماشه" به سازوکار حقوقی گفته می‌شود که بر اساس آن، امکان بازگشت فوری و خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را در صورت سرباز زدن جمهوری اسلامی از تعهدات اتمی خود فراهم می‌کند.

اخیرا دوباره بحث استفاده از اسنپ بک در برجام از سوی آمریکایی‌ها مطرح شده؛ امری که البته طرفین برجام معتقدند که آمریکا به دلیل خارج‌شدن از این قرارداد حق استفاده از مفاد آن راهم ندارد.

اما اسنپ‌بک چیست و روند آن چگونه است؟

بخش‌های پوشش‌دهنده فرایند حل اختلاف در قرارداد برجام در صورت مشاهده تخطی ازسوی هر کدام از طرفین قرارداد، پیچیدگی فراوانی دارد. یکی از این فرایندها اسنپ‌بک است که در واقع روند برگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران است.

فرایند مقدماتی ذکر شده در پیوست ۴ توافق با در نظر گرفتن رفع تحریم‌ها از شکایات ایران حمایت می‌کند. در گام اول، ایران و طرفین برجام بر سر تحقق این مورد گفت‌وگو می‌کنند و اگر این بند صورت نپذیرد، هر یک از طرفین توافق می‌تواند موضوع را به «کار گروه رفع تحریم» که با نماینده ارشد اتحادیه اروپا هماهنگ است، ارجاع دهد. این کارگروه، ۳۰ روز فرصت دارد جهت رضایت طرفین، مشکل را رفع کند.

در صورت بروز بن‌بست در کار، هر کدام از طرفین ناراضی می‌تواند موضوع اختلاف را به «کمیته مشترک» متشکل از ۸ نماینده (۶ نفر از ۱+۵، یک نفر از اتحادیه اروپا، و یک نفر از ایران) ارجاع دهد. در موارد به غیر از موضوع تحریم، ایران می‌تواند به‌طور مستقیم شکایت خود را با کمیته مشترک در میان بگذارد. این کمیته، ۱۵ روز وقت خواهد داشت که به موضوع رسیدگی کند، اما اگر حتی یک نفر از جمع ۸ نفر به این نتیجه رسید که موضوع قابل‌حل نیست، کمیته موظف است که موضوع را به سطح وزرای خارجه ببرد و سپس ۱۵ روز دیگر فرصت باقی است تا مشکل رفع شود.

کمیته وزرا می‌تواند این زمان را تمدید کند یا موضوع را با هیئت مشاور سه نفره در میان بگذارد. یکی از این سه نفر، مستقل از برجام است. این هیئت موظف است که رای خود را تا پایان ۱۵ روز اعلام کند. اگر همچنان این مشکل در این سطح هم به نتیجه نرسد، موضوع دوباره به کمیته مشترک ارجاع داده شده و ۵ روز وقت برای حل آن در نظر گرفته خواهد شد و نهایتاً در صورت عدم حل مشکل، مسئله به شورای امنیت سازمان ملل می‌رسد تا طرف ناسازگار را تشخیص دهد و او را محکوم کند.

طبق قطعنامه تایید‌شده در شورای امنیت در روز ۲۰ جولای ۲۰۱۵، در صورت حل‌نشدن موضوع در کمیته مشترک، یکی از اعضای شورای امنیت ۱۰ روز وقت دارد تا مساله را رفع کند و در صورت موفق نشدن، پرونده در اختیار رییس شورای امنیت قرار خواهد گرفت.

در نهایت، اگر ۵ عضو دائمی‌شورای امنیت به نتیجه نرسند، تحریم‌های سابق دوباره اعمال خواهد شد. البته اثبات اینکه ایران به طور مخفیانه در حال فعالیت و یا در حال کوتاه کردن زمان دستیابی به بمب هسته‌ای است، کار بسیار مشکلی است.

از آنجاکه ایران می‌داند اگر پای قضیه به شورای امنیت برسد، تحریم‌ها دوباره بازگردانده می‌شود، پس تلاش خواهد کرد که به عنوان طرف شاکی اقدامی ‌نکند؛ به جای آن، به طرف پای پس کشیدن از توافق پس از آن ۳۵ روز ناموفق کمیته مشترک خواهد رفت و بدین طریق خود را در چاه شورای امنیت که هیچ‌کدام از اعضای دائم آن نمی‌توانند در این مورد از حق وتوی خود به نفع ایران استفاده کنند، نمی‌اندازد. طبق برجام، فقط طرف شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت بکشاند. با این حساب اگر ایران احساس کند که کار در مرحله کمیته مشترک قابل حل نیست، با توجه به اینکه پیشتر به آن اشاره شد که در آنجا بازنده خواهد بود، اقدام به عدم اجرای تعهدات خود خواهد کرد و بدین شکل دست ۱+۵ را در گِل خواهد بُرد.