دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در چه شرایطی برگزار می‌شود؟

اقتصادنیوز: در حالی که انتظار می‌رود دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا هفته آینده از سرگرفته شود، تحولات دو هفته اخیر…

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا روز ۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات که با میانجی‌گری عمان انجام شد، بر موضوعاتی از جمله رفع تحریم‌ها و اعتمادسازی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود. «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه، در همان روز در شبکه ایکس نوشت: «مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا در فضایی جدی ادامه دارد و طرفین مواضع و دیدگاه‌های خود راجع به هر دو حوزه خاتمه مؤثر تحریم‌ها و اعتمادسازی راجع به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران/صیانت از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را از طریق طرف عمانی تبادل می‌کنند.»

«سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه، پس از پایان این دور در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «مذاکرات این بار خیلی جدی‌تر از گذشته بود و ما به تدریج وارد بعضی از بحث‌های جزئی‌تر، فنی‌تر و تکنیکی‌تر شدیم. حضور کارشناسان بسیار مفید بود، ما چندین بار به صورت مکتوب نظرات خود را رد و بدل کردیم و در مذاکرات غیرمستقیم بحث‌های فنی مقداری دقت می‌خواهد و از این رو مواضع عمدتاً مکتوب رد و بدل شد. طرف‌های مقابل سوالاتی داشتند که به آن‌ها به صورت مکتوب جواب دادیم، ما سوالاتی داشتیم که به آن‌ها ارائه شد. در مجموع فضای مذاکره یک فضای کاملاً جدی و کاری بود و مقداری از بحث‌های کلان فاصله گرفتیم. اما این به معنای حل اختلافات نیست و هم در موضوعات کلان اختلافات وجود دارد و هم در جزئیات. مسائلی وجود دارد که باید درباره آن‌ها به تفاهمات کلی رسید تا بعد درباره جزئیات آن مذاکره کرد.»

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا نیز ۸ اردیبهشت به خبرنگاران گفت: «مذاکرات با ایران بسیار خوب پیش می‌رود و این گفت‌وگوها نتیجه‌بخش خواهد بود. مذاکرات هسته‌ای جاری بسیار خوب پیش می‌رود و در این مورد به زودی به توافقی دست خواهیم یافت.»

اظهارات ضد و نقیض ایالات متحده، پاشنه آشیل مذاکرات

عراقچی ۱۰ اردیبهشت در حاشیه نشست هیئت دولت درباره اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا در طول مذاکرات گفت: «این‌گونه اقدامات مسلماً پیام منفی خواهد داشت. اینکه در جریان مذاکرات طرف‌های مقابل اقدامات تحریک‌آمیزی انجام دهند؛ می‌تواند جدیت آن‌ها را زیر سؤال برد. البته ما در جریان دیدگاه‌های مختلف در آمریکا و نیز اختلافاتی موجود میان لابی‌های مختلف هستیم و همه مسائل را رصد می‌کنیم.»

این سخنان وزیر امور خارجه در در واکنش به اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران بود چرا که در ۹ و ۱۰ اردیبهشت، ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه چندین فرد و نهاد در ایران، چین، امارات و ترکیه به دلیل نقش آن‌ها در تجارت نفت و پتروشیمی ایران و تأمین مواد اولیه برای برنامه موشکی ایران اعمال کرده بود.

وی افزود: «هر مذاکره‌ای بر اساس وجود اختلافات صورت می‌گیرد و اگر اختلافی وجود نداشته باشد؛ مذاکره معنایی نخواهد داشت. زمان‌بندی مشخصی را تعیین نکردیم اما طبیعی است که ما اصلاً علاقه‌مند به مذاکرات فرسایشی نبوده و به دنبال وقت تلف کردن هم نیستیم. احساس ما این است که طرف مقابل هم همین انگیزه را دارد.»

اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۱۱ اردیبهشت تحریم‌های جدید آمریکا علیه اشخاص و شرکت‌های ایرانی و غیرایرانی را محکوم کرد و اظهار داشت: «تحریم‌هایی که طی چند روز گذشته به بهانه‌های گوناگون علیه اشخاص و شرکت‌های ایرانی و غیرایرانی اعلام شد نشانه روشنی از اصرار سیاست‌گزاران آمریکایی بر قانون‌شکنی و نقض حقوق و منافع سایر کشورها و نیز تلاش آن‌ها برای اخلال در روابط دوستانه و قانونی کشورهای در حال توسعه از طریق تروریسم اقتصادی می‌باشد. این تحریم‌ها که در راستای سیاست شکست‌خورده و مجرمانه فشار حداکثری علیه ملت بزرگ ایران طراحی شده است، گواه آشکار دیگری از رویکرد متناقض تصمیم‌گیران آمریکایی و فقدان حسن نیت و جدیت در آن‌ها برای پیشبرد مسیر دیپلماسی است.»

سوژه‌ای به نام «تاریخ دور بعدی مذاکرات»

«حمد بن بدر بوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان پس از دور سوم مذاکرات در شبکه ایکس اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات در تاریخ سوم می (۱۳ اردیبهشت) برگزار خواهد شد و نوشت: «مذاکرات امروز آمریکا-ایران نشان‌دهنده خواست مشترکی برای رسیدن به توافقی مبتنی بر احترام دوجانبه و تعهدات پایدار بود.»

یک مقام ارشد آمریکایی نیز به رسانه‌هایی نظیر اکسیوس گفت: «دور سوم مذاکرات امروز در مسقط، مثبت و سازنده بود. این دور از مذاکرات بیش از چهار ساعت به طول انجامید. هنوز اقدامات زیادی باید انجام شود، اما پیشرفت بیشتری در دستیابی به توافق حاصل شده است. ما توافق کردیم که به زودی در اروپا دیدار کنیم و از شرکای عمان خود برای تسهیل این مذاکرات قدردانی می‌کنیم.»

سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در نشست خبری ۸ اردیبهشت خود در پاسخ به ایرنا، درباره زمان دور چهارم مذاکرات اظهار داشت: «طبق تفاهم مسقط و اعلام میزبان عمانی دور بعد برای شنبه برنامه‌ریزی شده و تصمیم‌گیری درباره زمان و مکان با هماهنگی سه طرف خواهد بود و تا به الان این دور روز شنبه ۱۳ اردیبهشت برگزار خواهد شد.»

بقائی اما ۱۱ اردیبهشت ماه و پس از آنکه وزیر امور خارجه عمان در پیامی از تعویق مذاکرات به دلایل لجستیکی و اعلام تاریخ دور جدید در آینده نزدیک خبر داد، تصریح کرد تعویق گفت‌وگوها بنا به پیشنهاد وزیر امور خارجه عمان بوده و در مورد تاریخ احتمالی بعدی، متعاقبا اطلاع‌رسانی خواهد شد.

در پی اعلام این خبر، تامی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اظهار داشت که ایالات متحده هرگز حضور خود در مذاکرات ۱۳ اردیبهشت را به طور رسمی تائید نکرده بود و همین موضوع نیز موجب شد تا تعویق مذاکرات به گمانه‌زنی‌ها درباره اختلافات عمیق‌تر میان ایران و آمریکا، دامن بزند. در آستانه تاریخ اعلام شده برای برگزاری دور چهارم مذاکرات، آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرد، از جمله این موارد، تحریم ۷ شرکت در امارات، ترکیه و ایران به دلیل نقش آن‌ها در تجارت نفت و پتروشیمی (۱۰ اردیبهشت) و ۶ فرد و نهاد در ایران و چنین به دلیل تامین مواد اولیه برای برنامه موشکی ایران (۹ اردیبهشت) بود. سخنگوی وزارت امور خارجه این تحریم‌ها را تروریسم اقتصادی و نشانه‌ای از فقدان حسن نیت آمریکا خواند که به گفته او مذاکرات را تحت تاثیر قرار داده است.

در این میان برخی تحلیل‌ها به نقش تندروها و گروه های نئومحافظه‌کار در آمریکا از جمله بنیاد دفاع از دموکراسی اشاره کردند که با انتقاد از استیو ویتکاف، مذاکره کننده آمریکا، سعی در اخلال در روند دیپلماسی و تداوم مذاکرات داشتند. همچنین تحولات در کاخ سفید و جایگزینی موقت مارکو روبیو به جای مایکل والتز به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز به عنوان یکی از دلایل تعویق مذاکرات مطرح شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه روز سه‌شنبه پس از آنکه برخی رسانه‌ها از برگزاری دور جدید مذاکرات در تاریخ ۲۱ اردیبهشت در عمان خبر دادند، به ایرنا گفت: «تا این لحظه تاریخ قطعی برای دور بعدی گفت‌وگوهای ایران و آمریکا تعیین نشده است اما پیشنهاد عمان برای برگزاری گفت‌وگوها در اوایل هفته آینده، در دست بررسی قرار دارد.» با این حال یک منبع آگاه به میدل ایست نیوز خبر داد که دو چهارم مذاکرات ایران و آمریکا پس از چندین روز به تعویق افتادن، روز یکشنبه در عمان برگزار خواهد شد.

هیاهوی خروج یک چهره ضدایرانی از کاخ سفید

برکناری مایکل والتز از سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید در ۱۱ اردیبهشت، یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی در آستانه صدمین روز دولت دوم دونالد ترامپ بود که تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌هایی را درباره آینده سیاست خارجی آمریکا به دنبال داشت. واشنگتن‌پست گزارش داد که والتز در انتقال اولویت‌های امنیت ملی دونالد ترامپ ناکام بوده و مواضع تند او، به‌ویژه در قبال ایران و اوکراین، با دیدگاه‌های برخی مقامات ارشد کاخ سفید هم‌خوانی نداشت. والتز، به‌گفته منابع نیویورک‌تایمز، تمایل بیشتری به گزینه‌های نظامی، به‌ویژه علیه ایران، نشان داده بود که با رویکرد محتاط‌تر ترامپ، که بر مذاکره و اجتناب از درگیری‌های نظامی پرهزینه تأکید دارد، سازگار نبود.

والتز ۹ اردیبهشت در نشریه نشنال اینترست نوشته بود: «رئیس‌جمهوری آمریکا متعهد به عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای برای همیشه است. دیپلماسی ثمربخش و سازنده در مراحل اولیه برای رسیدن به این هدف در حال انجام است، اما رئیس‌جمهور به صراحت گفته است که همه گزینه‌ها برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای روی میز است.»

عراقچی ۱۵ اردیبهشت به عنوان هشداری از نفوذ عناصر جنگ‌طلب و مخالف توافق بر تصمیم رئیس جمهور ایالات متحده در شبکه ایکس نوشت: « نتانیاهو با وقاحت تلاش می‌کند به رئیس‌جمهور ترامپ دیکته کند که در دیپلماسی خود با ایران چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه کاری نمی‌تواند. جهان همچنین فهمیده که نتانیاهو چگونه مستقیماً در دولت ایالات متحده دخالت می‌کند تا آن را به فاجعه دیگری در منطقه ما بکشاند. نتانیاهو تیم شکست‌خورده بایدن را فریب داد تا ۲۳ میلیارد دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی را به او بدهند. این مبلغ، در برابر هزینه هر حرکت اشتباهی که بخواهند علیه ایران انجام دهند، رقمی به شمار نمی‌رود. اگر هدف غایی آن‌طور که رئیس‌جمهور ترامپ باز هم گفت باشد، یعنی تنها چیزی که آن‌ها نمی‌توانند داشته باشند سلاح هسته‌ای است، توافق قابل دستیابی است اما تنها یک راه برای تحقق آن وجود دارد: دیپلماسی، بر مبنای احترام و منافع متقابل. اقلیت «نتانیاهو-اول» در آمریکا که از دیپلماسی وحشت دارند، اکنون برنامه واقعی خود را افشا کرده‌اند. جهان باید توجه داشته باشد که اولویت واقعی آنان چیست.»

تلاش عمان برای کاهش چالش‌های مذاکرات ایران و آمریکا

بدربوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان روز سه‌شنبه (۱۶ اردیبهشت) در حساب ایکس خود نوشت: «پس از گفت‌وگوها و رایزنی‌های اخیر سلطان‌نشین عمان با ایالات متحده و مقامات ذی‌ربط در صنعا، پایتخت جمهوری یمن، با هدف کاهش تنش‌ها، تلاش‌ها به امضای توافق‌نامه آتش‌بس میان دو طرف منجر شد. بر اساس این توافق، هیچ‌یک از طرفین در آینده طرف مقابل، از جمله کشتی‌های آمریکایی، را در دریای سرخ و تنگه باب‌المندب هدف قرار نخواهند داد. این امر آزادی ناوبری و جریان روان حمل‌ونقل تجاری بین‌المللی را تضمین می‌کند. سلطان‌نشین عمان از هر دو طرف به دلیل رویکرد سازنده‌ای که به این نتیجه مطلوب منجر شد، قدردانی می‌کند و امیدوار است این توافق به پیشرفت‌های بیشتر در مسائل منطقه‌ای، در راستای تحقق عدالت، صلح و رفاه برای همگان، بیانجامد». وی ساعتی بعد بار دیگر نوشت: «خرسندم که بگویم تلاش‌ها منجر به پایان درگیری بین دو طرف شده است.»

اقدامات انصارالله یمن در دریای سرخ از اواخر سال ۲۰۲۳ آغاز شد، زمانی که این گروه در حمایت از فلسطین و در واکنش به حملات اسرائیل به غزه، شروع به هدف قرار دادن کشتی‌های تجاری مرتبط با اسرائیل یا حامیان آن در دریای سرخ کرد. انصارالله با استفاده از موشک‌ها و پهپادها، کشتیرانی بین‌المللی را مختل کرد. محمد عبدالسلام، سخنگوی انصارالله، در مقاطع مختلف اما تأکید کرد که این اقدامات برای فشار بر اسرائیل و حامیانش، به‌ویژه آمریکا، و حمایت از غزه انجام می‌شود و حتی با آتش‌بس، یمن غزه را تنها نخواهد گذاشت.

حملات آمریکا به یمن نیز از اوایل سال ۲۰۲۴ در پاسخ به تهدیدات انصارالله علیه کشتیرانی در دریای سرخ شدت یافت. آمریکا با تشکیل ائتلافی دریایی، عملیات نظامی را برای تضعیف توان موشکی و پهپادی انصارالله آغاز کرد. جنگنده‌های آمریکایی بارها مناطقی مانند صنعا، الحدیده، و الجوف را بمباران کردند، که منجر به شهادت ۲۱۷ غیرنظامی و زخمی شدن ۴۳۶ نفر تا ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ شد. ایالات متحده هدف از این حملات را «حفاظت از کشتیرانی جهانی و دفع حملات انصارالله علیه منافع آمریکا و اسرائیل عنوان کرد» اما به گفته تحلیلگران، نتوانست توان نظامی انصارالله را به‌طور کامل مختل کند. دونالد ترامپ در ۱۶ اردیبهشت ادعا کرد که انصارالله خواستار توقف درگیری شده و آمریکا حملات را متوقف می‌کند، اما عبدالسلام تأکید کرد که این آمریکا بود که از طریق عمان درخواست آتش‌بس داده است.

هرچند تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری بامداد چهارشنبه خود اعلام کرد که «ارتباطی میان آتش‌بس با یمن و گفت‌وگوها با ایران وجود ندارد» اما این تلاش مسقط از آن جهت حائز اهمیت است که ایالات متحده از زمان آغاز حملات خود علیه یمن، ایران را به حمایت از این گروه متهم و بارها انصارالله را نیابتی ایران نامیده بود. پیتر هگست، وزیر دفاع آمریکا، پنجشنبه هفته گذشته و پس از اینکه انصارالله یمن ضرباتی نظامی به ناوگان نظامی آمریکا در دریای سرخ وارد کرد، در پیامی تهدیدآمیز خطاب به ایران نوشت: «ایالات متحده از حمایت مستمر ایران از حوثی ها آگاه است و وزارت دفاع آمریکا این موضوع را تحمل نخواهد کرد. شما به خوبی می دانید که ارتش ایالات متحده چه توانایی هایی دارد و به شما هشدار داده شده است و هزینه آن را در زمان و مکان انتخابی ما پرداخت خواهید کرد».

وزارت امور خارجه ایران ۱۵ اردیبهشت با صدور بیانیه‌ای تکرار ادعاهای بی‌اساس در انتساب اقدامات شجاعانه ملت یمن در دفاع از خود و حمایت از مردم فلسطین به ایران را توهین به این ملت مقتدر و مظلوم دانسته و یادآوری کرد این ارتش آمریکا است که در حمایت از نسل‌کشی رژیم صهیونیستی وارد جنگ با مردم یمن شده و با حمله به زیرساخت‌ها و اهداف غیرنظامی در شهرهای مختلف این کشور مرتکب جنایات جنگی می‌شود. بقائی نیز روز دوشنبه در جریان نشست خبری خود در واکنش به اتهام زنی واشنگتن گفت: «ایران نیازی به نائب در منطقه ندارد. فقط رژیم صهیونیستی نائب طرف دیگری در منطقه است که منطقه را دچار آشوب کرده است. مردم یمن در راستای دفاع از خودشان تدابیری را اتخاذ کردند و این تصمیم مستقل یمن است و تمام ادعاها بی اساس است».

اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ۱۷ اردیبهشت ماه با استقبال از بیانیه وزارت امور خارجه سلطنت عمان در خصوص تحولات مرتبط با جمهوری یمن و توقف تجاوزات آمریکا علیه این کشور، از تلاش‌های دولت عمان در این زمینه قدردانی کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه با تمجید از ثابت‌قدمی ملت بزرگ یمن در حمایت از مردم مظلوم فلسطین در برابر نسل‌کشی و اشغالگری و ایستادگی در برابر تجاوزات مکرر آمریکا طی یک‌سال اخیر، تاکید کرد «ملت‌های منطقه هیچ‌گاه مقاومت اسطوره‌ای مردم یمن در برابر تجاوزات بیگانه را فراموش نخواهند کرد». سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد به رغم اعلام توقف حملات آمریکا علیه یمن، بدون تردید دولت آمریکا شریک جنایات ارتکابی رژیم صهیونیستی علیه مردم یمن محسوب می‌شود و جهان باید هرچه سریع‌تر اقدامی موثر برای توقف حملات تجاوزکارانه این رژیم علیه زیرساخت‌های مدنی یمن و کشتار انسان‌های بی‌گناه انجام دهد.