آیا آینده کتابخانه‌ها نگران‌کننده است؟

عصر کتاب‌های بی‌خانه

آیا کتابخانه‌ها آخرین روزهای زندگی‌شان را می‌گذرانند؟ شواهد نشان می‌دهد که نسل‌های جدید بشر، تقریبا پا به کتابخانه نمی‌گذارند. اصولا جمع‌آوری نسخه‌های فیزیکی کتاب‌ها، تنظیم و جانمایی آنها برای تسهیل دسترسی و چیدمان مبلمان و ... در یک فضای بزرگ و آرام، گویی معاصر نسل‌های جدید نیست؛ گرد گذر تاریخ بر رویش نشسته و دارد کارکردش را از دست می‌دهد. اما این سرنوشت، پیش از کتابخانه‌ها بر سر کتاب‌ها آمده‌است.

یک شنبه 1404/09/16 21:35 دسته بندی: اخبار فرهنگ و هنر کد خبر: 11785

رشد بسیار قابل‌توجه کتاب‌های دیجیتالی اعم از کتاب‌های صوتی یا نسخه‌های الکترونیکی کتاب،‌ بازار کتاب‌های چاپی و فیزیکی را تحت‌تاثیر قرار داده‌است. اگرچه هنوز کتاب کاغذی و چاپی محبوبیت بالای خودش را دارد، اما واقعیت این است که نسل‌های جدیدتر اصولا درگیر ورق زدن نیستند.

آنها کتاب‌ها را گوش می‌کنند یا حتی به تعبیر دیگری کتاب‌ها را می‌بینند. زیرا اصولا مطالعه به معنای کلاسیک کلمه،‌ خواندن نوشته‌ها نیست، بلکه امروزه نسل زد برای یادگرفتن دانش‌ها و مهارت‌های جدید، یوتیوب می‌بیند و ویدئوی دوره‌های کارگاهی را تماشا می‌کند. گویی خواندن، به معنای تماشا و تلفظ و فهم کلمات، دیگر به سیاق سابق نیست.

رشد استقبال از کتاب‌های دیجتالی، کساد شدن بازار کتاب‌های کاغذی و همچنین تعطیلی دومینویی کتاب‌فروشی‌های سنتی باعث شده است بسیاری از ناشران نیز روال کاری خود را تغییر بدهند.

کتاب‌های الکترونیکی به دلیل اینکه از کاغذ و چاپ استفاده نمی‌کنند، هزینه تولید پایین‌تری دارند اما به دلیل سهولت قاچاق، چندان سودآوری بالایی برای ناشران ندارند. به‌هر‌حال،‌ بازار متمایل به نسل جدید است و نسل جدید تورق دوست ندارد. پس هرآنچه به جهان سنتی کتاب و کتابخوانی مرتبط باشد، به‌زودی به دنیای گذشته‌ها خواهد پیوست. از مهم‌ترین نمادهای عصر کتابخوانی، کتابخانه‌ها هستند.

پایان عصر کتابخانه

به‌تازگی پرس ریدر، از رسانه‌های معتبر حوزه کتاب، در گزارشی از آینده کتابخانه‌ها ابراز نگرانی کرده و نوشته است که آینده کتابخانه‌ها نامشخص است. سال ۲۰۲۰، از آنجا که موسسات در همه‌جا از قبل برای به دست آوردن کنترل تحول دیجیتال تلاش می‌کردند، پاندمی کرونا این تحول را تسریع کرد. بسیاری از کتابخانه‌ها برای مرتبط ماندن و ارائه خدمات به جوامع خود در طول قرنطینه‌های دوران کرونا، بر ارائه منابع دیجیتال بیشتر و برنامه‌های آنلاین متمرکز شدند. دورانی که در آن کارکرد اصلی کتابخانه‌ها نگهداری از انبوهی کتاب غبارآلود بود، به‌سرعت در حال سپری‌شدن است.

امروزه، مشتریان انتظار دارند فضاهای دیجیتالی بصری و کاربرپسند مانند اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها را ببینند که با شعبه‌های حضوری طراحی‌شده و براساس نیازها و ایمنی آنها تکمیل می‌شوند. به این معنی است که اولویت‌های کتابخانه‌ها به‌طور کلی تغییر کرده است.

برای مثال، ظهور و پذیرش سریع فناوری‌های هوش مصنوعی، به کتابخانه‌ها این فرصت را داده که هدایت را بر عهده بگیرند و همان‌طور که شورای کتابخانه‌های شهری (ULC) بیان می‌کند به «منبعی برای کاربرد عملی و مسوولانه هوش مصنوعی مولد» تبدیل شوند.

فناوری‌های نوظهور، اعم از هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و پردازش زبان طبیعی در همه‌جا فراگیرتر می‌شوند و در تار‌و‌پود زندگی روزمره بافته می‌شوند؛ بنابراین سیستم‌های کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های دانشگاهی باید برای این واقعیت جدید آماده شوند.

سواد رسانه‌ای و دیجیتالی دیگر عوامل مهمی هستند که کتابخانه‌های آینده باید به آنها توجه کنند و این موضوع از هر زمان دیگری مهم‌تر به نظر می‌رسد. اقتصاد اطلاعات امروزی یک چشم‌انداز در حال تغییر است که در آن محتوای دیجیتال به‌صورت ویروسی با کمی پاسخگویی به استانداردهای روزنامه‌نگاری منتشر می‌شود. اکنون، کتابخانه‌ها این فرصت را دارند که واقعا تاثیر بگذارند و از یادگیری مادام‌العمر مراجعان با کمک به اعضای جامعه خود در تشخیص اطلاعات معتبر و اطلاعات نادرست حمایت کنند.

فضاهای کتابخانه‌های جدید

فضاهای جدید و آنلاین نگرانی‌های جدی برای کتابخانه‌ها هستند و می‌توانند مسوولیت سنگینی برای بسیاری از کتابداران باشند. اما از این سردرگمی‌ها، ترندهای جدید و هیجان‌انگیز پدید آمده است. بسیاری از موسسات و شرکت‌های بزرگ درحال مواجهه با این چالش هستند و انواع جدیدی از فضاهای اجتماعی طراحی‌شده براساس نیازهای مدرن را می‌پرورانند.

وسایلی مانند تلفن هوشمند و دیجیتال ممکن است مهم‌تر از همیشه باشند، در آینده، کتابخانه‌ها ممکن است کمی متفاوت به نظر برسند.

گرایش در طراحی کتابخانه به سمت فضاهای باز و تجربی که چیزی بیشتر از اتاق‌هایی برای مطالعه ارائه می‌دهند، موضوع جدیدی نیست. اما پس از کرونا، طراحان این ساختمان‌ها ممکن است نیاز داشته باشند که پروتکل‌های ایمنی پیشرفته‌تری را برای کاهش مضرات هر وضعیت اضطراری بهداشت عمومی در آینده در نظر بگیرند.

امکانات غیرفیزیکی و دیجیتال نیز همانند کیوسک‌ها، سرویس‌های کنار پیاده‌رو، چیدمان‌هایی که فضای زیادی را برای فاصله‌گذاری اجتماعی ایجاد می‌کنند و کتابخانه‌ها و کتاب‌فروشی‌های سیار که در سراسر جامعه پخش می‌شوند، یک انتخاب واضح هستند.

با برداشته شدن محدودیت‌ها، تعدادی از مشتریان دریافتند که کتابخانه نسبت به قبل از شروع همه‌گیری، به نیازهای آنها مرتبط‌تر شده است. برای بسیاری از افراد، تغییر شغل از راه دور و ترکیبی به امری عادی تبدیل شده است و کتابخانه محلی، مکانی امن و کم‌هزینه برای کار متمرکز یا حتی جلسات حضوری در خارج از خانه ارائه می‌دهد.